Abstract:
بنمایۀ مکتب سلفیه بر تبیین خاص آن از جوانب مختلف مبحث توحید استوار است. در نوشتار حاضر با بررسی رویکرد تفسیری آلوسی و رشید رضا در مسئلۀ توحید، میزان پایبندی ایشان به مبانی تفکر سلفی بررسی و ارزیابی شده است. با بررسی جامع آراء کلامی و تفسیری آلوسی در مبحث توحید، در مییابیم که تبیین او از مفاهیم مطرح در این حوزه به نحو قابل توجهی با تلقی سلفیه متفاوت و گاه متباین است. از اینرو، قول مشهور مبنی بر سلفی الاعتقاد بودن آلوسی نمیتواند قرین صحت باشد. او در کنار تبحر علمی کمنظیر با ارج نهادن به میراث سلف و عدم تأکید بر مکاتب خاص کلامی و فقهی، خود را به عنوان شخصیتی صاحبنظر و آزاداندیش معرفی کرده است. در مقابل، باید تصریح کرد که اندیشۀ رشید رضا - دستکم در حوزۀ توحید - موافقتی نسبی با مؤلفههای اساسی جریان سلفیه داشته است. * دانشآموخته دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول) | hamidimandar@yahoo.com ** دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد | rezai@um.ac.Ir
Machine summary:
سلفيه تلقي خاص خود از جوانـب مختلف توحيـد نظري و عملي را بـه آيـات قرآن کريم مســـتند ميکنند، اما فارغ از نقدهاي جدي علماي اســـلامي بر رويکرد تفســـيري ســـلفيه در آيات توحيدي، بايد ديد مؤلفه هاي عقيدتي سـلفيه در مسئلۀ توحيد تا چه حد از سوي مفسران منتسب به اين جريان مورد قبول واقع شده اسـت .
مؤلفه هاي عام تفکر سلفي شاخصه هاي عمومي حاکم بر مکتب سلفيه را ميتوان اين چنين شمارش کرد: ۱) عدم اعتقاد تفصيلي به مجردات (نک : ابن تيميه ، ۱۴۰۶: ج ۱، ص ۲۴۳)؛ ۲) ظاهرگرايي و مخالفت با تأويل (العقل ، ۱۴۱۲، ص ۱۷۰)؛ ۳) نقل گرايي صرف و تقديم عقل بر نقل ؛ ۴) برتر دانستن فهم سلف از قرآن و سنت (و نه قواعد فهم سلف ) ( البوطي، ۱۹۸۸، ص ۹۷)؛ ۵) تلقي خاص از مفهوم بدعت (همان ، ص ۱۴۵)؛ ۶) تلقي خاص و افراط گرايانه از مفهوم تکفير و جهاد (نک :ابن عبد الوهاب ، بيتا، ص ۲۲)؛ ۷)دفاع متعصبانه از صحابه (نک : سبحاني ، ۱۴۱۸: ج ۱، ص ۱۹۱)؛ ۸) تنقيص شأن اهل بيت (ع ) (نک : ابن تيميه ، ۱۴۰۶: ج ۳، ص ۲۶۹)؛ ۹) مخالفت شـديد با انديشـه هاي شـيعي، اعتزالي و صـوفيگري کلامي و فلسـفي(نک به :ابن حزم اندلسي، (سرتاسر کتاب )، البوطي، ۱۹۸۸، ص ١٥٢).
۱. مفهوم توحيد ربوبي در عقايد سلفيه سـلفيون بر اين اعتقاداند که مشـرکان عصر رسالت توحيد خالقيت و ربوبيت خداوند را قبول داشته و تنهـا در توحيـد عبادي و به تعبير آنان الوهي مشـــرک بوده اند (ابن عبد الوهاب ، بيتا، ص ۱۶).