Abstract:
حمله حیدری حماسهای دینی است که ملابمانعلی راجی کرمانی (1291- 1180) شاعر نامدار قرن سیزدهم هجری آن را سروده است. وزن این منظومه بر وزن شاهنامه فردوسی (بحر متقارب مثمن محذوف یا مقصور)، منطبق است. این حماسه در دو مجلد مشتمل بر 16954 بیت تدوین شده که جلد اول آن 6555 بیت و جلد دوم آن 10399 بیت است که به کوشش دو پژوهشگر، یحیی طالبیان و محمود مدبری، تصحیح انتقادی شده و به چاپ رسیده است. محتوای این اثر با آغاز وصف آفرینش موجودات و داستان تولد حضرت علی (ع) آغاز میشود و با فتح مکّه و خبر دادن سپاه اسلام به رسول خدا (ص) از آمدن سپاه روم، پایان مییابد. این مقاله در حوزه تصویرآفرینی و بلاغت شکل گرفته و در دو شاخه بیان و آرایههای بدیع معنوی و برخی لفظی، عناصر بلاغی مندرج در حمله حیدری راجی کرمانی را ارائه و تحلیل کرده است. سوال اصلی این پژوهش آن است که راجی کرمانی در چه حد و چگونه توانسته است در حماسه دینی خود از تصویرآفرینی بلاغی بهره ببرد؟ بررسیها نشان میدهد که راجی کرمانی آرایههای بیانی و بدیعی را در سطع وسیعی برای افزودن بر ارزشهای موسیقیایی کلام خود، بکار گرفته و توانسته است زیبایی حاصل از این شگردها و فنون را در خدمت اندیشههای دینی و موضوع حماسی اثر خویش قرار دهد. در این پژوهش که بر اثر بررسی تکتک ابیات حماسه مذکور، انجام شده، مورد به مورد، با ارائه آمار و تحلیل محتوایی به نکات بیانی و بدیعی موجود در حمله حیدری راجی کرمانی پرداخته میشود.
Hamleh-ye Heidari is a religiousepic composed by Mulla beman Ali Raji Kermani (1180 – 1291 A.H), the well-known poet of thirteenth century. The metric pattern of it is the same as Firdowsi’s shahnameh (Musamman Mutaqareb metre omitted). This epicwork comprises two volumes containing 16954 verses (First volume: 6555; the second one: 10399 verses. It has been published through the effort of two scholars Yahya Talebian and Mahmoud Modibberi as a critical edition. Its contents begin with the description of creating the creaturos and the story of Imam Ali’s birth and end with the capture of Mekka and the report of Islamic army informing the prophet about the Roman arm coming to Mekka. This essay is formed based on creating images and rhetorical devices and deals with semantic and verbal figures of speech as well as vhetorical devices used in Raji Kermani’s Hamleh Heidari describing and analyzing them. The main question of this research is now well Raji Kermani has succeeded in using rhetorical image. The studies show that Raji Kermani has used various rhetorical devices in order to increase the musical values of his poetry and has succeded in using the beauty caused by them for propagating his religious thoughts and the epic aims of his work.This research is basedon the close study of every verse of that book using statistic and analysis related to the rhetorical aspects of Hamleh Heidari’s Text.
Machine summary:
این مقاله در حوزة تصویرآفرینی و بلاغت شــکل گرفته و در دو شــاخۀ بیان و آرایه های بدیع معنوی و برخی لفظی، عناصــر بلاغی مندرج در حملۀ حیدری راجی کرمانی را ارائه و تحلیل کرده است .
شیوة پژوهش در این مقاله بدینگونه است که همۀ ابیات حماسۀ دینی حملۀ حیدری راجی کرمانی، مطالعه و بررسی و کلیۀ آرایه های بیانی و برخی صنایع بدیعی مرتبط با صور خیال به صورت آماریاستخراج شده و پس از توصــیف و تحلیل ، ابیاتی به عنوان شــاهد مثال ، آمده و به بقیۀ ابیات ، اغلب با شــمارة بیت ، ارجاع داده شده است .
راجی کرمانی در حماسۀ خود از میان عناصر بیانی، استعاره را بیشــتر از تشــبیه ، کنایه و مجاز بکار برده اســت ؛ به طوریکه در حملۀ حیدری او، راجی کرمانی حدود هشت صد (٨٠٠) مورد استعارة مصرحه و مکنیه بکار رفته است که از این تعداد، (٤١٥) مورد استعارة مصرحه و (٣٨٥) مورد استعارة مکنیه هستند.
جناس مرکب مفروق در این اثر حماسی فقط در یک بیت آمده است : به یاری که در پرده اش دلبری اســــت دلارام دلــهــا و از دل بــری اســـــت (ج ٢، ص ١٦٠، ب ٣٤٨٩) تکرار تکرار واژه در شعر راجی کرمانی در بسیاری از ابیات آن بکار رفته است و شاعر توانسته است با آفرینش آرایۀ تکرار بجا و مناسب ، موسیقی کلام خود را زینت دهد.
در حملۀ حیدری راجی کرمانی در میان آرایه های بیانی ، بیشتر بسامد مربوط به آرایۀ استعاره است .
آرایۀ تکرار واژه در بسیاری از ابیات حملۀ حیدری راجی بکار رفته است .