Abstract:
اصول فقه و تفسیر قرآن مباحث مشـترکی دارنـد کـه از تطبیـق آنهـا مـیتـوان بـه معـارف تازهـای دسـت یافـت . از آنجـا که دانش اصـول فقـه نسـبت بـه تفسـیر نقـش ابـزاری و مقـدماتی دارد، بررسـی مباحـث مشـترک آنهـا مـیتوانـد در پویـایی تفسیر قرآن اثرگذار باشد.
یکی از بخش های دانش اصول ، مبحث «حجیـت » اسـت کـه بـه بررسـی اعتبـار «ادلـه » مـیپـردازد. هـدف از ایـن نوشـتار کــه بــا روش توصــیفی - تحلیلــی و بــا رویکــردی تطبیقــی نگــارش یافتــه ، جســتجو از نقــش مباحــث «حجیــت » در تفســیر قرآن است ، در این خصوص میتـوان گفـت مباحـث حجیـت اصـول فقـه ، در مبـانی، روش هـا، منـابع و قواعـد تفسـیر نقـش دارد و موجب اعتبار بخشی تفاسیر میشود.
از جملــه مبــاحثی کــه ذکــر کاربردهــای آن در ایــن زمینــه حــائز اهمیــت اســت ، بحــث در خصــوص «حجیــت ظــواهر قرآن »، «حجیت سنت »، «حجیت قـول لغـوی»، «اجمـاع » و «عقـل » اسـت کـه بـه کنکـاش تطبیقـی در ایـن خصـوص خـواهیم پرداخت .
Machine summary:
در مورد روایات تفسیری صحابه باید گفت که جمهور اهل تسنن روایاتی را که با طریق صحیح از هر یک از صحابه نقل شده باشد معتبر میدانند و فحص و بررسی عدالت و وثاقت صحابه را لازم نمیدانند؛ زیرا معتقداند، که همه آنان عادل بودهاند ولی شیعه اعتقاد دارد که صحابه نیز مانند سایر مسلمانان ممکن است عادل و موثق باشند و ممکن است فاسق و غیر موثق باشند (همان)، از اینرو، میزان اعتبار چنین روایاتی مانند سایر روایات است، یعنی اگر شرایط حجیت در آن جمع شد، میتوان به آن استناد کرد.
بحث حجیت سنت علاوه بر نقش آفرینی در منبع و روش تفسیر، در قواعد تفسیر نیز به نحوی مؤثر است، توضیح اینکه، یکی از قواعد تفسیر این است که باید بر اساس دلایل و مستنداتی صورت گیرد که قطعی و یقینی و یا در حکم امور یقینی و به اصطلاح علم اصول «علم» یا «علمی» باشد (رجبی، 1383، ص164) که بحث «حجیت سنت»، برخی از مصادیق «علم» -از جمله خبر متواتر و خبر مشهور و خبر واحد محفوف به قراین- و «علمی» - مثل خبر واحد- را تعیین میکند و میزان اعتبار آنها را مشخص میکند، بنابراین، استفاده از این قاعده در برخی مصادیق نیازمند مطالعه و رعایت مبحث «حجیت سنت» است.