Abstract:
چکیده تبیین انسجام محتوایی در سورههای قرآن کریم رهیافتی موثر در نفی شبهه خاورشناسان درباره پراکندگی و ناپیوستگی متن قرآن کریم است. این نوشتار تلاش دارد تا به بررسی انسجام محتوایی در آیات سوره لقمان و کشف مفاهیم محوری برای تبیین ارتباط میان آیات این سوره بپردازد. بر این اساس در چارچوب روش تحلیل محتوای کیفی و با استخراج و دستهبندی مفاهیم آیات روشن گردید که هر چند در این سوره به ظاهر از موضوعات متعدد و مختلفی سخن به میان آمده است اما محور اصلی مفاهیم این سوره "مدح حکمت و چگونگی حصول آن" است که شامل سه محور فرعی "قرآن کتاب حکیم و حکیمپرور"، "لقمان و شایستگی رسیدن به حکمت توحیدی"، و "اسباب حصول حکمت توحیدی" است. همچنین در این سوره دستهای از مفاهیم مربوط به حکمت مانند: شکر، توحید، طاعت، هدایت، رحمت، فلاح، در برابر مفاهیم مربوط به لهو مانند کفر، شرک، جهل، ظلم، ضلال قرار میگیرد.
Machine summary:
بر اين اساس در چارچوب روش تحليل محتواي کيفي و با استخراج و دسته بندي مفاهيم آيات روشن گرديد که هر چند در اين سوره به ظاهر از موضوعات متعدد و مختلفي سخن به ميان آمده است اما محور اصلي مفاهيم اين سوره "مدح حکمت و چگونگي حصول آن " است که شامل سه محور فرعي "قرآن کتاب حکيم و حکيم پرور"، "لقمان و شايستگي رسيدن به حکمت توحيدي"، و "اسباب حصول حکمت توحيدي" است .
البته درباره استفاده از روش تحليل محتوا در تحليل محتواي سوره هاي قرآن کريم برخي مقالات نظير مقاله "ساختار نظام مند مفاهيم و گزاره هاي اخلاقي در سوره اسراء"(ستوده نيا، ١٣٩٢) نوشته شده است ، بر اين اساس هدف اصلي اين پژوهش آن است تا با بهره گيري از روش تحليل محتواي کيفي به تبيين انسجام محتوايي سوره لقمان بپردازد.
از آنجا که استکبار مشتريان لهوالحديث در برابر قرآن حکيم و دل سپردن ايشان به لهو در واقع مظهر استکبار در برابر خداوند متعال و بندگي غير خدا و شرک به اوست ؛ از اين رو در همين آيه مشرکان را خطاب قرار ميدهد که : (فأروني ما ذا خلق الذين من دونه ) آن معبودهاي ديگر چه آفريده اند تا شايسته شراکت با الله و معبود واقع شدن باشند؟ پس ميافزايد: (بل الظالمون في ضلال مبين )، بل براي اضراب و استدراک است يعني غيرالله منشا هيچ اثري نيست ، بلکه ظالمان يعني همان مشرکان ايشان را عبادت ميکنند و شريک خداوند متعال قرار ميدهند چون در گمراهي آشکار هستند.