Abstract:
آیه مباهله یکی از مهمترین آیات قرآنی است که موضوع آن مباهله مسلمانان با مسیحیان نجران است. در این مقاله با توجه به اهمیت موضوع، آیه مباهله به روش توصیفی – تحلیلی از دیدگاه امامیه و اشاعره بررسی شده است و از مهمترین یافته های آن این است که اشاعره و امامیه بر حضور حسنین ، حضرت فاطمه و علی (علیهم السلام) در مباهله و دلالت «ابنائنا » برحسنین و«نسائنا» بر فاطمه زهرا(س) اذعان دارند. همچنین امامیه واکثر علمای اشاعره مصداق «انفسنا» را علی(ع) می دانند ولی بعضی اشاعره آنرا سبب افضلیت ایشان نمی دانند و درمورد افضلیت امام دو دسته شده اند :1- تقدیم در خلافت، تقدم در فضیلت است زیرا تقدیم مفضول برافضل محال است .2-تقدم در خلافت دلیل بر افضلیت نیست و به همین دلیل مجبور شده اند که قائل به جواز تقدیم مفضول بر فاضل شوند و دلایلی را برای آن ذکر کرده اندکه همه ناتمام می باشد.
Machine summary:
تا آنجا که در این مقاله تحقیق شده، از بین مفسران اشعری فقط ابنعطیه در تفسیر خود (ابنعطیه، 1422 :1/447( وقتی شأن نزول آیه را میآورد، تنها به همراهی حسنین وحضرت فاطمه(ع) اشاره میکند و از همراهی حضرت علی(ع) صحبتی نمیکند، در صورتی که همراهی علی(ع) در مباهله قابل کتمان نیست؛ زیرا فقط ۲۳ راوی در منابع اهل سنت این روایت را نقل کردهاند (مکارم شیرازی، 1383: 156).
همچنین شخصیتهای سرشناس دیگری در بیش از ۶۰ منبع اهل سنت ماجرای مباهله را نقل کرده و آوردهاند که اهل بیت پیامبر(ص) نیز همراه ایشان بودهاند؛ از جمله: ـ مسلم بنحجاج نیشابوری در صحیح، جلد ۷، صفحه ۱۲۰ (چاپ محمد علی صبیح مصر).
در مورد مصداق نساء در این آیه هیچ اختلافی بین مفسران امامیه و اشاعره نیست و همه معتقدند که پیامبر اکرم(ص)، فقط حضرت زهرا(س) را همراه خود به مباهله بردند (مکارم شیرازی و همکاران، 1371: 2/582؛ جوادی آملی، 1387: 14/450؛ ابنجزی، 1416: 1/155؛ ابوحیان، 1420: 3/188؛ شربینی، 1425: 1/255؛ ابوالسعود، 1983: 2/46).
بنابراین بیشتر علمای اشعری نیز علی(ع) را مصداق انفسنا میدانند (قرطبی، 1364: 4/104؛ بیضاوی، 1418: 2/20؛ شربینی، 1425: 1/255؛ ابوحیان، 1420: 3/189؛ فخررازی،1420: 8/249؛ نسفی، 1416: 1/243؛ نظام الاعرج، 1416: 2/178؛ ابنجزی، 1416: 1/15۵)؛ ولی بعضی آن را سبب افضلیت ایشان نمیدانند و معتقدند این سخن مخصوص علی نیست، بلکه شامل تمام خویشاوندان و خدمه پیامبر میشود (فخررازی، 1986: 2/316)، در صورتی که بدون شک به دلالت این آیه، علی(ع) افضل است؛ زیرا 1.