Abstract:
این نوشتار، در صدد بیان هستی، چیستی و چگونگی تجلّی جایگاه امام علی ع در هنر خوشنویسی، از منظر تاریخی و عرفانی است. از این رو ابتدا جایگاه تاریخی امام علی ع را با بررسی دوره پیدایش خوشنویسی اسلامی و اقلام رسمالخط عربی آغاز کرده و در ادامه به شواهدی از تجلی ارادت خوشنویسان به مقام ولایت علوی، در محتوای نوشتاری اعم از «حلیه نویسی»، «نقش مایههای کتیبهها»، «جاندار نگاریها» پرداخته و در آخر نشان میدهد که جایگاه حضرتش، تنها معطوف به موارد تاریخی و محتوایی نبوده و هنرمندان خوشنویس، مقام ن که رمزآلود و عرفانی نیز برای ایشان قائلند که عناوینی چون «سرسلسله استادان»، «جایگاه سمبلیک نقطه-خط» متکفل بیان آن است. تا جایی که قبول جایگاه عرفانی ایشان در هنر خوشنویسی، بخش مهمی از پیوند میان خوشنویسی و عرفان اسلامی را تامین کرده و به حدّی است که میتوان امام علی ع را ملتقای عرفان و هنر دانست. این نوشتار می تواند بر روی آن دسته از کسانی که خوشنویسی را تنها در چارچوب تنگ شیوههای گرافیکی و تکنیکهای بصری مطالعه میکنند، بابی از عرفان و اعتقادات رمز آمیز را نیز بگشاید. بابی که همچون باب شهر علم، در وجود امام علی ع تجلی یافته است.
Machine summary:
از این رو ابتدا جایگاه تاریخی امام علی ع را با بررسی دوره پیدایش خوشنویسی اسلامی و اقلام رسمالخط عربی آغاز کرده و در ادامه به شواهدی از تجلی ارادت خوشنویسان به مقام ولایت علوی، در محتوای نوشتاری اعم از «حلیه نویسی»، «نقش مایههای کتیبهها»، «جاندار نگاریها» پرداخته و در آخر نشان میدهد که جایگاه حضرتش، تنها معطوف به موارد تاریخی و محتوایی نبوده و هنرمندان خوشنویس، مقامی رمزآلود و عرفانی نیز برای ایشان قائلند که عناوینی چون «سرسلسله استادان»، «جایگاه سمبلیک نقطه-خط» متکفل بیان آن است.
در این میان هنر خوشنویسی که همواره با رویکردهای الهی همراه بوده و در تمام ویژگیهای شکلی و محتوایی خود آینهدار نمادها و سمبلهای دینی و عرفانی است، منشأ خود را از نظر تاریخی به سیره علی بن ابیطالب ع رسانده و بهعنوان شریفترین و قدسیترین هنرِ جهان اسلام، مدعی است که بیش از هر هنر دیگری، از مقام و جایگاه معنوی امام علی ع کسب فیض نموده است.
تجلّی جایگاه امام علی ع از منظر تاریخی و نیز قبول تقدّس و معنویتی که از مقام و منزلت عرفانی و معنوی ایشان در این هنر قدسی جاری و ساری است، بخش مهمی از پیوند میان خوشنویسی و عرفان اسلامی را تأمین کرده که با جریاناتی چون ظهور فتیان، رسایل اخوانالصفا، رواج مکتب تشیّع و ...
تقریباً تمام کتابها و مقالاتی که در خصوص تاریخ هنر اسلامی، بهویژه تاریخ هنر خوشنویسی به رشته تحریر در آمده تا حدودی به جایگاه تاریخی امام علی ع در این هنر شریف، اشاره دارد ولی تنها برخی از این کتابها هستند که در حدود چارچوب تنگ تاریخ متوقف نشده و جلوههای عرفانی و معنوی هنر اسلامی را نیز وجه همت خود قرار دادهاند.