Abstract:
جامعه ایران در دوره معاصر خود مانند دیگر جوامع تغییرات شگرفی را از بعد جمعیتی تجربه کرده است. شش برابر شدن میزان نفوس در کمتر از یک قرن و تبدیل شدن جامعه ایران از جامعه عمدتا روستایی و عشایری به جامعه ای با جمعیت بالای هفتاد و پنج درصد شهری بر اثر بی سابقه ترین مهاجرت های داخلی ایرانیان در نیم قرن اخیر از جمله این تغییرات شگرف با آثار بلندمدت و بی مانند است. این حجم رشد و مهاجرت جمعیت را می توان متاثر از مدرنیزاسیون، شرایط جدید جهانی و سیاست های حکومت های معاصر ایران در راستای همسویی و یا یافتن پاسخی درخور در مواجهه با این شرایط دانست. هر حکومتی برای سیاستگذاری صحیح در حوزه جمعیتی بیش و پیش از هر چیز نیازمند داشتن درک دقیقی از وضعیت حال و آینده جمعیت است. وضعیت حال بر مبنای آمارگیری قابل شناخت است اما جهت پیش بینی آینده جمعیت نیازمند دانستن روندهای بلندمدت در این حوزه هستیم. هدف مقاله حاضر، درک ریشه ها و شناسایی روندهای مهاجرت داخلی ایران بر مبنای تجزیه و تحلیل آمارهای موجود، میزان تاثیر سیاست های دولت ها بر این روندها و نهایتاً ارائه چشم اندازی از وضعیت مهاجرتی کشور بر مبنای تحلیل روندها جهت شناخت اولویت های سیاستی در این زمینه است.
Machine summary:
(2008: 1-3 مهاجرت تحت عنوان يک فراينـد مـي توانـد ناشـي از تنگناهـايي باشـد کـه قسـمتي از آن بـه ويژگي هاي وضعيت محلي و قسمتي ديگر با فرصتهاي شغلي و تسهيلات آموزشـي و بهداشـتي کـه مراکز شهري عرضه مي دارند بستگي داشته باشد و خانوارهاي روستايي و يا حتي شـهرهاي کوچـک به دنبال کاهش و يا افزايش درآمد خويش به تبعيت از وابستگي اقتصادي و سياسي روستا به شـهر و ◊ 26 نيز آگاهي از فرصتهاي شغلي اجتماعي موجود در شهرها به همراه برخـورداري و اسـتفاده سـريعتر از اين تسهيلات رفاهي – معيشتي، با توجه به دوري و نزديکي روستاها به مراکز شهري، به سوي ايـن کانون ها مهاجرت کرده عموما با دستيابي به رفاه اجتماعي نسبي براي هميشه در اين سـکونتگاه هـا ماندگار مي شوند.
جدول ٢- بررسي ميزان مهاجرت کل و پويايي جمعيتي کشور ميان سال هاي ١٣٥٥ تا ١٣٩٠ (رجوع شود به تصوير صفحه) نمودار ١- دگرگوني درصد مهاجرت سالانه در مقاطع مختلف سرشماري (همان ) ◊ 39 اين افزايش صعودي نرخ رشد جمعيت شهري در دهه ٨٥-٧٥ بـا سـطحي نـازل تـر از رونـدهاي پيشين به نرخ ٢/٧ کاهش يافته است ؛ که اين بيشتر معلول مهار مواليد و پـايين آمـدن نـرخ زادوولـد جمعيت در مراکز شهري و روستايي کشور اجراي سياست هاي حمايتي دولت در چارچوب برنامه هـاي کلان اجتماعي-اقتصادي و کالبدي در روستا و ايجاد ثبـات نسـبي در شـرايط زنـدگي روستانشـينان کشور کاهش مهاجرت هاي فردي روستايي به همراه دگرگوني در تفکر مردم همگام با سـخت شـدن شرايط زندگي در شهرها موجب کاهش نرخ رشد جمعيت شهري کشـور در دهـه ٨٥-٧٥ نسـبت بـه دهه هاي پيش تر شده است (سجادي و ديگران ،٧٩:١٣٩٠).