Abstract:
اصطلاح منطقه کلانشهری برای توصیف فضاهای شهر- منطقه که با تراکم جمعیت زیاد و تمرکز
فعالیتهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مشخص میشود، مورداستفاده قرار می گیرد. برنامهریزی برای
منطقه کلانشهری تهران به عنوان بزرگ ترین محدودهی تجمع انسانی در کشور و همچنین به دلیل
اثرگذاری بالای آن بر سازماندهی فضایی کل سرزمین حائزاهمیت است؛ بنابراین» لازم است که ابتدا این
محدوده مشخص شده و سپس برای آن برنامهریزی صورت گیرد.
در این مقاله برای تعیین محدودهی منطقه کلانشهری تهران، ۴۳ شاخص در ابعاد اقتصادی، جمعیتی:
اجتماعی و فرهنگی درنظر گرفته شده و مقدار عددی هر شاخص در شهرستانهای استان محاسبه و به
عنوان یک متغیر در نرمافزار SPSS وارد شده است. سپس از میان متغیرهای واردشده در نرمافزار، با
استفاده از روش تحلیل عاملی متغیرهایی که نقش بیشتری در کل تغییرات متغیرهای موردنظر داشتهباشند، به عنوان متغیرهای نهایی انتخاب شدهاند. در نهایت، نقشههای مربوط به هریک از عاملهای منتخب در
نرمافزار ArcGIS ترسیم شده و از اشتراک آنها، محدودهی نهایی برای مرز منطقه کلانشهری تهران
بهدست می آید.
Machine summary:
برنامهریزی برای منطقه کلانشهری تهران به عنوان بزرگترین محدودهی تجمع انسانی در کشور و همچنین به دلیل اثرگذاری بالای آن بر سازماندهی فضایی کل سرزمین حائزاهمیت است؛ بنابراین، لازم است که ابتدا این محدوده مشخص شده و سپس برای آن برنامهریزی صورت گیرد.
در این مقاله برای تعیین محدودهی منطقه کلانشهری تهران، 43 شاخص در ابعاد اقتصادی، جمعیتی، اجتماعی و فرهنگی درنظر گرفته شده و مقدار عددی هر شاخص در شهرستانهای استان محاسبه و به عنوان یک متغیر در نرمافزار SPSS وارد شده است.
روشهای رایج برای منطقهبندی مناطق عملکردی و شناخت روابط فضایی موجود در این مناطق با تأکید بر مناطق کلانشهری را میتوان به گروههای عمده زیر تقسیم نمود: ۳-1- روشهای کمی مبتنی بر مدل جاذبه در روش های کمی تلاش میشود تا با کشف روابط و قانونمندیهای ریاضی حاکم بر تغییر و تحولات مناطق به ویژه روابط مرکز با نواحی پیرامونی و پیشبینی نحوه رفتار ساکنان در برقراری این روابط به تعیین حدود و تبیین آن پرداخت.
در پژوهش حاضر، جهت تعیین محدوده منطقه کلانشهری تهران از روش تحلیل عاملی استفاده شده است.
) مأخذ: نگارندگان ۴-1- شاخصهای انتخابی در تعیین مرز منطقه کلانشهری تهران به منطور اجرای فرآیند تحلیل عاملی، لازم است ابتدا شاخصهایی به عنوان متغیر درنظر گرفته شوند.
جدول 1- شاخصهای انتخابی اولیه در تعیین محدوده منطقه کلانشهری تهران (به تصویر صفحه مراجعه شود.
جدول 2- شاخصهای منتخب در تعیین محدوده منطقه کلانشهری تهران (به تصویر صفحه مراجعه شود.
) جدول 5- عوامل استخراجشده برای تعیین مرز منطقه کلانشهری تهران و درصد تغییرات آنها (به تصویر صفحه مراجعه شود.