Abstract:
مطبوعاتِ ایران متعاقب تلاشهای نوسازانه عباسمیرزا و بازگشتِ محصلان اعزامی از فرنگ ظهور کردند. نخستین روزنامه در دوره محمدشاه منتشر شد و اصولاً تا صدور فرمان مشروطه، بجز روزنامههای در تبعید، محتوای روزنامههای داخلی جز ستایش اوامر ملوکانه و انتشار اخبار دربار نبود. به همین دلیل، مطبوعات بخشی از وضعیتی بودند که در این پژوهش از آن به عنوان «صورت درباری دستگاه سیاست» در ایران یاد شده است. با شکلگیری مبارزات مشروطهخواهی و صدور فرمان مشروطه، فضای فعالیتِ نسبتاً آزادانه مطبوعات فراهم شد و مفاهیم و ایدههای جدیدی وارد زندگی سیاسی و اجتماعی ایرانیان شد که متفاوت از «صورت درباری دستگاه سیاست» در ایران بود. این تفاوت، مرکز ثقل این پژوهش را تشکیل میدهد که با عنوان «آگاهی دوگانه» از آن یاده شده است. در فاصلۀ ظهور مطبوعات در ایران تا پایان قرن سیزدهم خورشیدی و ظهور رضاخان در عرصه سیاسی ایران، از یکسو، مطبوعات ذاتاً پدیدۀ جدیدی بودند. از سوی دیگر نیز این پدیدۀ جدید میبایست در بستری اجتماعی و سیاسی عمل کند که با آگاهی افراد و اعضای جامعه تطابق چندان واضحی نداشت. این تفاوت در اوضاع عینی سبب تفاوت در وضع ذهنی و فکری اعضای جامعه میشد. در این چارچوب، مسئلۀ محوری این پژوهش بر چگونگی عمل مطبوعات و آشکار شدنِ این نوع از آگاهی در تاریخ ایران متمرکز است که با رویکردی اکتشافی تا پایان سال1299 و ظهور رضاخان بررسی خواهد شد.
The press appeared after Abbas Mirza’s modernization efforts and the Iranian students returning home from Europe. The first newspaper published in Mohammad Shah‘s time and after issuing the constitutional decree the Internal newspaper except the newspapers in exile praised the Shah's orders and published news of the court. Therefore, in this research press is called the monarchy (courtier) political system in Iran. The constitutionalism order and fights for it leads to more freedom for the press and newer ideas and concepts were created in public life that differed from the monarchy political system in Iran. This difference is the core of this research and is called double consciousness .On the one hand, from the advent of the press to the end of the 13th solar century when Reza Shah involved in politics, fundamentally the press were a new phenomenon. On the other hand this phenomenon was supposed to work on political and social fields but it was not in accordance with individuals and public awareness. Consequently, this difference caused a contrast with the public awareness and opinions. In this framework, the main focus of this research is on how the press worked and the appearance of this kind of awareness in Iran’s history with a discovering approach until 1299 when Reza shah involved in politics.
Machine summary:
هرچند که مطبوعات در برقراري رژيم پادشاهي مشروطه در ايران نقش مهم و برجسته اي ٧٥ داشتند که ممکن است از آن به گسست تاريخي، همچون تعبير «لحظه هاي انفجار آميز» هورکهايمر (بشيريه : ١٣٨٧)، نيز تعبير شود؛ اما درهرصورت اين گسست نيز کاملا در ارتباط با بستر تاريخي ساخت قدرت اجتماعي و سياسي واقع ميشود و خواه ناخواه از ريشه هاي بنيادي و مقيدساز آن متأثر ميشود.
فرضيه ها گرچه اين پژوهش از نوع اکتشافي است و فاقد فرضيه در معناي مرسوم و متداول است ؛ اما براي ايضاح سمت وسوي پژوهش گزاره هاي زير به عنوان مفروض ارائه ميشوند: مطبوعات در ايران عصر قاجار باعث ورود عناصر جديدي به آگاهي تاريخي ايرانيان شدند که هم آگاهي از خود و هم آگاهي از جهان پيرامون را شامل ميشد؛ اما اين عناصر جديد باريشه هاي ديرپاي آگاهي و کنش اجتماعي و سياسي در ايران مطابقت نداشت و به همين دليل موجب چندگانگي در آگاهي اعضاي جامعه ميشد ، چه نخبگان و چه افراد عادي؛ بنابراين عمده ترين عمل مطبوعات به ورود فناوري و ايده هاي متجددانه زندگي و مهم ترين اثر آن در آگاهي تاريخي ايرانيان به چندگانه شدن اين آگاهي مربوط ميشد.
کار اين روزنامه و تقابل آن با ساخت تاريخي قدرت قاجاري و نامساعدي وضعيت اجتماعي ايران براي حمايت عملي ازاين گونه مطبوعات سبب ممنوعيت ورود آن به کشور در عصر ناصري و درنهايت توقيف آن بعد از بيست سال توسط دولت عثماني شد.