Abstract:
کتاب تاریخ بیداری ایرانیان نوشته ناظم الاسلام کرمانی یکی از مورخان مشهور عصر مشروطیت است . این کتاب از لحاظ اهمیت کتاب های تاریخی این دوره، در درجه اول قرار دارد و به علت ذکر حوادث تاریخی مشروطیت و بررسی تحلیلی روند حوادث، بسیار مهم و ارزشمند بوده و حقایق تاریخی فراوانی در آن نهفته است . ناظم الاسلام که خود از نزدیک در روند حوادث منجر به پیروزی نهضت مشروطیت بوده است، در این کتاب به نحو جالبی به طبقه بندی حوادث سیاسی از زمان ناصرالدین شاه تا سیزده رجب 1327ه .ق پرداخته است . در این پژوهش نگارنده درصدد واکاوی تاریخنگاری ناظم الاسلام و ویژگی محتوایی کتاب می باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است تاریخ بیداری ناظم الاسلام از ویژگی هایی برخوردار می باشد که آن را از تواریخ ماقبل خود متمایز می کند از آن جمله می توان به موضوع محور بودن، ریشه یابی وقایع و تحلیل آن ها، توجه به نهادی اجتماعی و گستردگی منابع اشاره کرد.
Machine summary:
نتايج پژوهش حاکي از آن است تاريخ بيداري ناظم الاسلام از ويژگيهايي برخوردار ميباشد که آن را از تواريخ ماقبل خود متمايز ميکند از آن جمله ميتوان به موضوع محور بودن، ريشه يابي وقايع و تحليل آنها، توجه به نهادي اجتماعي و گستردگي منابع اشاره کرد.
از جمله اين کتب ميتوان به تاريخ بيداري ناظم الاسلام کرماني اشاره کرد؛ که سهم عمدهاي در تاريخنگاري عصر مشروطه دارد و اثر او مورد توجه تمامي پژوهشگران عصر قاجار ميباشد.
از آثار ناظم الاسلام ميتوان به موارد زير اشاره کرد: شمس التصاريف که به نام برادرش ميرزا هدايت الله شمس الحکماء کرماني تأليف نمود)، التحفه المهديه معروف به علائم ظهور، انتشار روزنامه کوکب دري که ابتدا هر قسمتي از مطالب تاريخ خود را در اين روزنامه چاپ ميکرد) طهراني، بيتا:٤٧٥؛ مشار، ١٣٥٥: .
(355 چگونگي انتشار کتاب ناظم الاسلام سبب تأليف تاريخ بيداري ايرانيان را عاري بودن کتب تاريخي ايران از جنبه هاي عبرت آموز براي آيندگان ذکر کرده و نوشته است که پيوسته در اين انديشه بوده که به سبک مورخان اروپايي کتابي در تاريخ ايران بنگارد و نکات تاريخي را در آن مندرج سازد کرماني،بخش ١،مقدمه : ٧ـ ٨).
سيرجاني در يادداشت مقدمه ي چاپ چهارم اشاره کرده که مجموعه اي از يادداشت هاي اين دوره را هاشمي کرماني در اختيار وي قرار داده که تعدادي از آنها را در متن گنجانده و بقيه را در آينده با عنوان «متمم تاريخ بيداري » منتشر خواهد کرد همان :١/ سيزده).