Abstract:
یکی از افسانههایی که حول اسطورۀ «میترا» شکل گرفته، نبرد او با ایزد خورشید در شب میلاد است. در فصل سیودوم سفر پیدایش عهد عتیق نیز افسانهای از نبرد یعقوب با الوهیم (ایزد) نقل شده است که از نظر سبک، مضمون و ویژگیهای نسبت دادهشده به خداوند، قطعا به عهد عتیق تعلق ندارد؛ اما از نظر عناصر روایت، شباهت بسیاری با روایت «آیین مهر» دارد. برخی از این عناصر مشترک عبارتاند از: مبارزه با ایزد، شب (آغاز نبرد)، آب، خورشید و صبح (پایان نبرد). مهمترین عنصر اساطیری مشترک در این دو روایت، اعطای فره (برکت) است. با این تفاوت که در برشیت، الوهیم برکت را به یعقوب اعطا میکند و در روایت
افسانهای «میترا»، مهر پرتوهای نور و فرمانروایی آسمان را به خورشید عطا میکند. در این مقاله به بررسی عناصر مشترک و تفاوتهای این دو روایت خواهیم پرداخت. بهعلاوه، با توجه به اینکه چنین روایاتی نمیتواند محصول یک آیین توحیدی باشد، احتمال تاثیرپذیری از
آیینهای همجوار، دور از ذهن نیست. لذا، در این مقاله تماس فرهنگی میان آیین میترا و یهود نیز از نظر تاریخی و جغرافیایی بهصورت مختصر بررسی شده است.
One of the stories about the myth of Mithra is her war with the god of
sun on the birthday. On the other hand, one of the most questionable
stories in Bible is the wrestling of Yaghoub with Elohim, the style,
theme and features of which attributed to God does not certainly
belong to the Old Testament. But so far as the elements of narrative
are concerned, it is similar to the narrative suggested by Mehr
religion. According to the similar fiction in the Mithra religion, this
article suggested that the wrestling with the goddess has moved from
oral fiction of Mithra religion to Judaism. We considered the historical
study of cultural contact that seems to have started from the era of
Huris rule and Nuz civilization. In addition, some common elements
like night, water, the sun and the morning are also reviewed. The most
important mythological element of this narrative is to grant Farrah
(blessing); however, the difference is that in the genesis, Elohim
grants the blessing to Yaghoub, while in Mithra, the Mehr grants the
light beams and the rule of the heavens to the sun. This difference is
due to the transfer of one mythic element from a non-monotheistic
religion to a monotheistic one.
Machine summary:
لذا، در اين مقاله تماس فرهنگي ميان آيين ميترا و يهود نيز از نظر تاريخي و جغرافيايي به صورت مختصر بررسي شده است .
اگرچه هر چه از آيين ميترائيسم ميدانيم مبتني بر حدس و گمان است (زيرا امروز هيچ مهرپرستي در جهان وجود ندارد) (٥ :٢٠٠٦ ,Beck)؛ اما شايد بتوان گفت ، نخستين ديني که از ميترائيسم تأثير پذيرفت ، آيين زردشت بود (در مورد تحولات دين زردشتي و بازگشت به ايزدان پيش از زردشت در قرن پنجم قبل از ميلاد و تفاوت هاي 228 «آموزة زردشت » و «آيين زردشتي » ر.
از اين روي پژوهشگران معتقدند براي دريافت اسطورة اصلي ميترا نبايد به اين روايت و افسانه هاي شفاهي که با اصول ابتدايي اين دين ايراني بسيار متفاوت است ، اعتنايي کرد (همان جا).
نبرد مهر ـ خورشيد و يعقوب ـ يهوه در اساطير «آيين مهر» آمده است که مهر در نيم شب ميان شنبه و يک شنبه سوم و چهارم دي ماه برابر با ٢٤ و ٢٥ دسامبر در کنار رودي و از دل صخره اي زاده شد (ورمازرن ، ١٣٨٧: ٩٦).
به همين دليل بسياري از باورهاي مذهبي يهود، ريشه در افسانه هاي آيين هاي هم جوار آن مانند ميترائيسم (شولم ، ١٣٧٨: ١٠٢ ـ ١٠٣)، هلنيسم (حسيني، ١٣٩٣: ١٠٠) و دين زردشت (پياده کوهسار، ١٣٨٩: ٤٧) تا مسيحيت جديد آلماني (اپستاين ، ١٣٨٥: ٢٧٨) و فرقه هاي مختلف اسلامي ازجمله اسماعيليه (حميد، ١٣٧٦: ٢٨٦) دارند (براي ديدن برخي از روايت هاي عهد عتيق که برگرفته از آيين ميترا هستند ر.
نشانه هايي از وجود اين آيين در ميترائيسم نيز به دست آمده است (ورمازرن ، ١٣٨٧: ٢٠٢) (در مورد آزمون هاي متعدد و گاه وحشت انگيز تازه واردان به دين مهر ر.