Abstract:
اعمال یک مدیریت مناسب بر منابع آب با تعیین مناطق آسیب پذیر به عنوان اولین راهکار میتواند مفید باشد. هدف این پژوهش ارزیابی آسیبپذیری در دشت مرکزی گیلان با مدل دراستیک بود. جهت شناسایی نواحی آسیبپذیر آبخوان دشت مرکزی گیلان در برابر آلودگی، از مدل مذکور استفاده و نقشه آسیبپذیری آبخوان تهیه شد. اصول مدل دراستیک بر پایه ترکیب هفت مولفهی عمق تا سطح ایستابی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی است که پس از رتبهدهی؛ اعمال تاثیر وزنی به هر مولفه و ترکیب جبری هفت مولفه نتیجه نهایی معرف آسیبپذیری آبخوان خواهد بود. برای این کارابتدا اطلاعات مربوط به هفت مولفه در آبخوان دشت مرکزی گیلان جمع آوری و پس از ورود به نرمافزار GIS نهایتا لایههای موردنیاز مدل تهیه گردید. سپس با استفاده از تکنیکهای هم پوشانی و پس از اعمال ضرایب وزنی لازم بر هر لایه، نقشه نهایی آسیبپذیری منطقه تهیه گردید. نمایه حاصل از مدل دراستیک بین 182-82 برای آسیبپذیری ابخوان دشت مرکزی گیلان متغیر بود. نقشه نهایی مدل دراستیک نشان داد که 64/48 درصد از منطقه دارای آسیبپذیری بالا و 55/50 درصد دارای آسیب پذیری متوسط و تنها مساحت کوچکی از دشت (81/0 درصد) دارای آسیب پذیری کم میباشد. براساس روش حساسیت حذف نقشه و تک مولفهای و استفاده از تکنیک مونت کارلو فاصله عمق تا سطح ایستابی به عنوان موثرترین مولفه و ناحیه اشباع به عنوان دومین مولفه موثر در دشت مرکزی گیلان شناسایی شد.
Applying a proper management on water resources by
identifying vulnerable areas as the first solution can be
useful. The purpose of this study was to assess the
vulnerability in the central plain of Guilan with drastic
model. To identify the vulnerable areas of the central
plain of the Guilan plain to pollution, drastic model was
used and an aquifer vulnerability map was developed.
The principles of the drastic model are based on the
combination of seven components, depth to static level,
net nutrition, aquifer environment, soil environment,
topography, unsaturated environment, and hydraulic
conductivity, which after ranking and applying weight
impact on each component and algebraic composition of
seven components, the final result will indicate the
aquifer vulnerability. For this purpose, first, the
information of the seven components in the central
aquifer of Guilan was collected, and after entering in the
GIS software, the layers needed for the model were
finally prepared. Then, by using overlapping techniques
after applying the required weight coefficients for each
layer, a final vulnerability map was prepared. The profile
of the drastic model varied from 82 to 182 for the
vulnerability of the central aquifer of Guilan. The final
drastic model map showed that 48.64% of the area had a
high vulnerability and 50.55% had moderate
vulnerability and only a small area of the plain (0.81%)
had a low vulnerability. Based on the sensitivity method
of map removal and single component and using the
Monte Carlo technique, the depth distance to the station
level was identified as the most effective component and
saturation zone as the second most effective component
in the central plain of Guilan.
Machine summary:
اصول مدل دراستیک بر پایه ترکیب هفت مولفهی عمق تا سطح ایستابی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی است که پس از رتبهدهی؛ اعمال تاثیر وزنی به هر مولفه و ترکیب جبری هفت مولفه نتیجه نهایی معرف آسیبپذیری آبخوان خواهد بود.
مدلهای دراستیک از هفت مولفه: عمق تا سطح ایستابی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، ناحیهی وادوز یا محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی برای ارزیابی آسیبپذیری آبخوان استفاده میکند.
بابیکر و همکاران (2005) برای تعیین نقاط مستعد در برابر آلودگی ناشی از منابع انسانی در آبخوان کاکامیگاهارا (Kakamigahara) در ژاپن از مدل دراستیک در محیط GIS استفاده کردند و به این نتیجه رسیدند که بخش غربی آبخوان مورد مطالعه در ردهبندی آسیبپذیری بالا و بخش شرقی آبخوان در ردهبندی متوسط قرار میگیرد.
جدول 4- ماتریس همبستگی مولفه های مدل دراستیک در دشت مرکزی گیلان {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 3-3- تحلیل حساسیت مدل دراستیک در منطقه با استفاده از تحلیل حساسیت میتوان موثرترین مولفه های آسیبپذیری را تشخیص داده و متناسب با آن نحوه برخورد با آلودگی و مدیریت آبخوان را مورد بررسی قرار داد.
مولفه عمق تا سطح ایستابی، محیط غیراشباع به ترتیب 5/0 و 28/0 درصد موثرترین مولفهها در ارزیابی آسیبپذیری با مدل دراستیک بودند که نتایج تحلیل حساسیت حذف نقشه را تایید کرد.
برای شناسایی موثرترین مولفه بر روی آلودگی آبهای زیرزمینی در دشت مورد مطالعه، ضریب همبستگی بین مولفههای مدل دراستیک با لایه نیترات محاسبه گردید که نتایج آن در جدول 7 آورده شد.