Abstract:
اقتصاد بغداد در دوران قبل از ورود آل بویه با توجه به سیاستهای خلفای عباسی و ضعف و عدم حمایت آنها از عمران و امور اقتصادی ضعیف بود. شهر بغداد رو به ویرانی و مالیاتهای هنگفتی از مردم می گرفتند که باعث نارضایتی مردم بود. دوران آلبویه (447 – 321 هـ) یکی از مهمترین دوران تاریخی عراق در قرن چهارم و پنجم هـ از نظر تکاپوهای اقتصادی بود. از این رو تسلط آل بویه بر بغداد قابل توجه است. این دوران از آن جهت حائز اهمیت است که برخی از امیران بویهی همچون معزالدوله، عزالدوله و عضدالدوله نسبت به دوران قبل از ورود آنها به بغداد و توجه و اهمیت حاکمان به اقتصاد و افزایش سطح رفاه و آبادانی مردم جامعه تأثیر داشته است. حاکمان در این راستا به سد سازی، پل سازی، عمران و صنعت و امنیت بخشیدن به راهها جهت تسهیل در روند رفت و آمد کاروانهای تجاری و بازرگانی پرداختند. نویسنده در این مقاله که به رویکردی توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است به ارزیابی عوامل موثر بر افتصاد بغداد در دوره آلبویه پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که مرزها نیز تاثیر بسزایی در توان اقتصادی و میزان مبادلات بازرگانان کشورهای مختلف با یکدیگر دارند و بدیهی است که امن یا ناامنبودن مرز تاثیر مستقیم بر شمار و کیفیت کاروانهای تجاری خواهد داشت و یکی از مهمترین نقشها را در رونق اقتصادی کشور دارا خواهد بود.
The economy of Baghdad in the period before the arrival of Al-Buwayh was weak due to the policies of the Abbasid caliphs and their weakness and lack of support for development and economic affairs. The city of Baghdad was in ruins and huge taxes were levied on the people, which caused dissatisfaction among the people. The Al-Buwayh period (327-447 AH) was one of the most important historical periods in Iraq in the fourth and fifth centuries AH in terms of economic endeavors. Hence, the domination of Al-Buwayh over Baghdad is significant. This period is important because some Buwayhid emirs such as Mu'izz al-Dawla, Izz al-Dawla and Az-Dawla were more influential than the period before their arrival in Baghdad and the attention and importance of the rulers to the economy and increasing the welfare and prosperity of the people. In this regard, the rulers built dams, bridges, civil and industrial, and secured roads to facilitate the movement of trade caravans. In this article, which is a descriptive-analytical approach, the author has evaluated the factors affecting the economy of Baghdad in the Al-Buwayh period and has concluded that borders also have a significant impact on economic power and the amount of trade between different countries. And it is obvious that the security or insecurity of the border will have a direct impact on the number and quality of trade caravans and will have one of the most important roles in the economic prosperity of the country.
Machine summary:
پرسش اصلي اين تحقيق مبني بر اين مطلـب اسـت کـه آيـا هم جـواري و مرزهـا تـأثيري در رشـد اقتصادي بغداد در دوران آل بويه و به تبع آن رشد بازرگاني و دادوستد را داشـته اسـت ؟ نتـايج ايـن بررسـي نشان ميدهد که موقعيت امن بودن مرزها در دوران آل بويـه بـراي کاروان هـاي تجـاري تـأثيراتي بـر رشـد اقتصادي کشورها و کاروان هاي تجاري را دارد.
در سال ٣٦٧ هـ به جهت اختلافي که بين عضدالدوله و عزالدولـه بختيـار فرزنـد احمـد معزالدوله حاکم بويه بغداد پيدا شد، عضدالدوله به بغداد حمله کرد و حکومت عزالدوله را سرنگون کـرد و عـراق را نيـز بـه قلمـرو حکومـت خـود اضـافه نمـود (ابن مسـکويه ، ١٣٧٩: ٤٥٤/٦-٤٥٢).
در اين دوره برخي از اميران بويه همچون معزالدوله و عضدالدوله نسبت به ديگر اميران آل بويه توجه و اهميت بيشتري بـه اقتصـاد و افـزايش سـطح رفـاه و آبـاداني مـردم و جامعـه داشتند و در اين راستا نيز به سدسازي، پل سازي، عمران و آباداني بازارها و کاروان سراها و امنيت بخشيدن به راه ها جهت تسهيل در روند رفت وآمـد کاروان هـاي تجـاري و بازرگـاني پرداختند.
در حقيقت «بيتوجهي به نهرها سبب طغيان آب و ويراني ناحيه بادوريا، در قسمت غربي بغداد گرديد که منجر بـه قحطـي در اين شهر گرديد» (ابن مسکويه ، ١٣٧٩: ٦/ ٣٥) صنعت و تجارت در دوره هاي قبل نيز رودهاي بغداد علاوه بر آبياري زمين هـاي کشـاورزي، در فعاليت هـاي بازرگاني و تجاري مورداستفاده قرار ميگرفت .