Abstract:
اخلاق از مهمترین جلوههای قرآن کریم میباشد که برخی قایل به اعجاز قرآن کریم در این زمینه شدهاند. اخلاق همان بایدها و نبایدهای عملی هستند که خدای حکیم برای رشد و کمال ما اینها را معین کرده تا انجام دهیم مانند نماز و روزه و حج و زکات و... مباحث اخلاقی قرآن را باید در سه حوزه جستجو کرد: گزارههای اخلاقی جامع قرآن، نظام اخلاقی قرآن که با مبانی و اصول آموزههای خاص خود از دیگر نظامهای اخلاقی برتر است، وتاثیر تاریخی قرآن در ایجاد انقلاب اخلاقی در جامعه صدر اسلام و مخاطبان خود. این مقاله در صدد است تا رویکردهای اخلاقیات قرآن را با اشاره به مصادیق اخلاقی قرآن از قبیل فضایل اخلاقی پسندیده، معرفی الگوهای اخلاقی برتر برای جهانیان، رعایت عفت کلام درباره مسایل جنسی و... آنها را مورد بررسی و تحلیل نماید.
Machine summary:
همچنین مفاهیم اخلاقی که در قرآن کریم از آن سخن به میان آمده است، بس فراوان و ستردهاند، چه اینکه در قرآن، برخلاف تقسیم پسینی در علوم اسلامی، بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی تفکیک نشدهاند و در نتیجه بدون آنکه مرزی میان این دو گروه دیده شود، بایدها و نبایدهای دینی در قرآن کریم تصریح و یا اشاره شده است و این حجم انبوه را نمیتوان حاشیه متن دینی قرار داد و به سادگی از آن گذر کرد.
به عنوان نمونه، میتوان تأثیر مفهوم عام اخلاقی عدل را در نوع برداشت از مفاهیم اخلاقی زیر بازبینی کرد: آیا «قصاص»، آدمکشی محسوب میشود؟ برابر با تفسیر قرآنی ـ دینی از عدالت، قصاص را نمیتوان «آدم کشی» نامید، چه اینکه تفسیر و مصداق گزینی اصل عدالت با «النفس بالنفس» (مائده/۴۵)، اقتضای آن را میکند که قصاص، از مدار فعل غیراخلاقی آدمکشی بیرون باشد و در نتیجه، متدین به آموزههای قرآنی ـ دینی، برداشت آدمکشی از «قصاص» نخواهد داشت.
اما اجمالاً یادآور آن میشود که به عنوان نمونه، اگر چونان طبقهبندی کلاسیک از قوای انسان (در پرتوی آیات قرآنی) فرو ریزد و قوای مولّده (تولید مثل یا غاذیه و نامیه (جذب و رشد) در سطح نفس زیرین تلقی نگردد، بلکه آن دو و نیز قوای نفس حیوانی، همه در شعب «نفس انسانی» تحلیل و تفسیر گردند، ظاهراً نتایج و رویکرد متفاوتی با رویکرد یادشده در حیطه رفتار و ملکات اخلاقی میتوان داشت.