Abstract:
عرفان عملی با تزکیه و مجاهده شروع میشود. سالکان الی الله باید رسیدن به مقصد و انجام سیر عروجی،کدورتهای جسم و نفس را از عذار روح بزدایند تا بتوانند به صفای نخستین نایل گردندد. رها ساختن نفس و عدم دست یازیدن به تصفیهی آن رهآوردهای نا مبارکی را برای آدمی به همراه خواهد داشت. اما انسانی که به تخلیه نفس از رذایل و تحلیهی آن به فضایل همت گمارد، از امارگی نفس کاسته و به سوی نفس مطمئنه گام بر میدارد. نهج البلاغه یکی از عالیترین متونی است که از ناحیه امام معصوم صادر شده است و دارای نغزترین اندیشههای عرفان عملی است. از دیگر سو، عوارف المعارف نیز یکی از متون قابل اعتنا در عرفان عملی است که قرنهای متمادی مورد توجه عارفان بوده است. بررسی بینامتنی هر دو متن نشان میدهد که تزکیه نفس برای نویسندگان هر دو اثرجایگاه ویژهای داشته است. این پژوهش به روش تحلیلی و توصیفی تهیه شده است و روش گرد آوری اطلاعات به صورت کتابخانهای میباشد. هدف پژوهش حاضر، مقایسه لزوم و نتایج تزکیه نفس در دو متن فوق الذکر میباشد. نتایج حاصله نشان میدهد که نهج البلاغه و عوارف المعارف اهمیت فوق العادهای به تربیت نفس دادهاند.
Practical mysticism begins with self-purification and asceticism. On the spiritual journey and the path to ascension to God, wayfarers are to ward off bodily and moral impurities as well as torments of the soul to reach the very first peace and serenity. Corrupting the soul will bring about unfortunate consequences for human beings. He who strives to purge the soul of vices and to vest in virtues will absolve the carnal soul, thereby achieving a righteous one. As one of the most salient works attributed to the infallible Imam, Nahj al-Balaghah entails exemplary eloquence of practical mysticism. Likewise, Awarif al-Ma'arif viewed as the other reliable source rich in practical mysticism has attracted the attention of mystics for many centuries. The present study employs a descriptive-analytic design in the form of the library research method to collect the data. The purpose of the study is to compare the necessity and outcomes of self-purification in the two books in question. The results of intertextual content analysis of Awarif al-Ma'arif and Nahj al-Balaghah manifest that self-purification stands at the forefront and that nurturing the self is of paramount importance in these two esteemed masterpieces.
Machine summary:
»(سجادی، 1372: 132) فرقه سهروردیه که با تعالیم سهروردی شکل گرفت تا عصر حاضر نیز ادامه حیات داشته و «در هند و پاکستان پیروان زیادی دارد»( مدرسی، 134:1360) این مقاله در صدد آن است تا مفاهیم مجاهده و تزکیه را در نهج البلاغه و عوارف المعارف واکاوی کند تا اشتراکات مفهومی دو اثر را در موضوع فوق الذکر مورد کاوش قرار دهد.
مهمترین این قبیل آثار عبارت اند از: سهرودی، عمربن محمد، 1386، عوارف المعارف، به اهتمام: قاسم انصاری، تهران: علمی فرهنگی سجادی، سید ضیاء الدین، 1372، مبانی عرفان و تصوف، تهران: سمت زرین کوب، عبدالحسین، 1364، ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر مدرسی چهاردهی، نورالدین، 1360، سلسه های صوفیه ایران، تهران: علمی فرهنگی حلبی، علی اصغر، 1386، شناخت عرفان و عارفان ایرانی، تهران: زوار عابدی مهین، 1367، پایان نامه کارشناسی ارشد:« فرهنگ اصطلاحات عرفانی بر اساس کتب شرح تعرف، ترجمه رساله قشیریه و ترجمه عوارف المعارف»، دانشگاه تهران، گروه زبان و ادبیات فارسی اهمیّت پژوهش همانگونه که در بیان مساله ذکر شده است، نهج البلاغه حاوی اصیل ترین تفکرات عرفانی است که از ناحیه امام معصوم علیه السلام صادر شده است.
از آنجا که کتاب عوارف المعارف از متون عرفانی معروفی است که از زمان نگارش تاکنون در ایجاد جریان های فکری و سلسله صوفیانه موثر بوده تا جایی که تبدیل به الگویی برای نویسندگان بعد از خود نیز شده است؛ ضروری می نماید تا آموزه های عرفانی این کتاب با مفاهیم عرفان عملی نهج البلاغه مقایسه شود.