Abstract:
نوشتار حاضر با رویکرد اسنادی-تحلیلی «نسبت مفهوم کرامت انسانی و حقوق بشر در اسلام و غرب» را بههدف آشنایی بیشتر با نقصها و چالشهای اندیشه غربی در خصوص برخورداری انسانها از حق «کرامت انسانی» خویش، بررسی نموده است. کرامت (dignity) مفهوم کانونی حقوق بشر است و در میان مفاهیم مختلف حقوق بشر در اندیشه اسلامی و غربی، از نقش محوری برخوردار است و اشاره به مبنای تئوریک هویت، حیثیت و شرافت انسانی دارد. برآیند تحقیق این است که هرچند کرامت انسانی در هر دو اندیشه، بهعنوان مفهوم بنیادین حقوق بشر مطرح است، اما اندیشه غربی با توجه به ملاکهای که اندیشه اسلامی در خصوص خاستگاه کرامت انسانی، تکامل و سعادت انسانی، معیارهای خانواده بشری، شناسایی قلمرو و مراحل تحقق حقوق بشر ارائه داده است، با چالشهای جدی روبهرو است. در این پژوهش تطبیقی پس از مفهومشناسی، نسبت کرامت انسانی و حقوق بشر را در غرب، سپس در اسلام بررسی نموده و در نهایت وجوه اشتراک و افتراق دو اندیشه را استخراج نموده و نقصها و چالشهای اندیشه غربی را نشان دادهایم.
The present article examines the relationship between concept of
human dignity and human rights in Islam and the West with a
documentary-analytical approach with the aim of becoming more familiar
with the shortcomings and challenges of Western thought regarding
human beings' enjoyment of their right to "human dignity". Dignity is the
central concept of human rights and among the various concepts of human
rights in Islamic and Western thought, has a central role and refers to the
theoretical basis of human identity, dignity and honor. The result of the
research is that although human dignity is considered as a fundamental
concept of human rights in both ideas, but Western thought according to
the properties of Islamic thought about the origin of human dignity,
human development and prosperity, human family criteria, identification
of territory and stages The realization of human rights presents serious
challenges. The result of the research is that although human dignity is
considered as a fundamental concept of human rights in both ideas, but
Western thought according to the properties of Islamic thought about the
origin of human dignity, human development and prosperity, human
family criteria, identification of territory and stages of realization of
human rights; It faces serious challenges. In this comparative study, after
conceptualization, we have examined the relationship between human
dignity and human rights in the West, then in Islam, and finally extracted
the commonalities and differences between the two ideas and shown the
shortcomings and challenges of Western thought.
Machine summary:
کرامت (dignity) مفهوم کانونیِ حقوق بشر است و در میان مفاهیم مختلف حقوق بشر در اندیشه اسلامی و غربی، از نقش محوری برخوردار است و اشاره به مبنای تئوریک هویت، حیثیت و شرافت انسانی دارد.
برآیند تحقیق این است که هرچند کرامت انسانی در هر دو اندیشه، بهعنوان مفهوم بنیادینِ حقوق بشر مطرح است، اما اندیشه غربی با توجه به ملاکهای که اندیشه اسلامی در خصوص خاستگاه کرامت انسانی، تکامل و سعادت انسانی، معیارهای خانواده بشری، شناسایی قلمرو و مراحل تحقق حقوق بشر ارائه داده است، با چالشهای جدی روبهرو است.
کرامت انسانی نه تنها بهمنزله یک حق یا مجموعهای از حقوق غیرقابل سلب و انتقال، بلکه محور و مبنای حقوق بشر تلقی میشود و پیشرفت و توسعه پایدار در هر جامعهای، مستلزم رعایت آن است که در صورت بیتوجهی به این اصل و عدم التزام عملی به آثار آن، ارزشهای چون عدالت، آزادی، برابری و صلح در روابط داخلی و بینالمللی مفهوم خود را از دست میدهد.
بسیاری از حقوقی که در مواد مختلف اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه حقوق بشر اسلامی (اعلامیه قاهره) آمده است، اساساً ناشی از بهرسمیت شناختن کرامت، حیثیت و شرافت انسانی برای همهی انسانها است؛ چرا که کرامت انسانی، ذاتی انسان و همزاد اوست، اما حقوق بشر پدیدهای است که بعداً و بر مبنای آن، در میان اندیشمندان مطرح گردیده است.
این در حالی است که در اندیشه اسلامی نیز کرامت انسانی بهعنوان مفهوم بنیادین حقوق بشر مطرح است، اما حقوق بشر را محدود میکند؛ چرا که جهانبینی اسلامی به ما میگوید؛ انسان موجود وابسته به خداست، نه مستقل از خدا؛ لذا انسان در حقوق خود نمیتواند مبدأ پیدایش خود را فراموش نموده و مستقل عمل نماید.