Abstract:
نوشتار حاضر با رویکرد علمی / قرآنی به روش نظری، هوش هیجانی را از نگاه دانیل گلمن روانشناس آمریکایی و قرآن کریم بررسی کرده و برای غنای بیشتر بحث، نخست به معادلیابی هوش در قرآن و ادبیات عرب پرداخته؛ سپس به روش تطبیقی ـ تحلیلی، مولفههایی که گلمن برای هوش هیجانی مطرح کرده با استناد به آیات کریمه بهصورت مفصل بررسی کرده است. نتیجۀ بهدستآمده نشانگر آن است که نگاه قرآن در بیان مولفهها، به سعادت دنیوی، اخروی، فردی و اجتماعی توامان است؛ درحالیکه گلمن به انسان نگاهی فردگرایانه دارد و نیز رویکرد قرآنی، ناظر به تمام ابعاد شخصیتی انسان بهصورت جامع است و انسان را خلیفۀ خدا میداند؛ درحالیکه در نگاه مادی گلمن، انسان موجودی دنیوی و لذتمدار است، و چون قرآن قرنها قبل از آنکه علم روانشناسی شکل بگیرد با بیان مولفههای متعالی راه رستگاری را برای انسانها ترسیم کرده، که این خود یکی از موارد اعجاز علمی قرآن است.
Using a scientific- Quranic approach, the present article examines emotional intelligence from the perspective of the American psychologist, Daniel Goleman, and the Holy Quran. To further enrich the discussion, it first deals with the equivalence of intelligence in the Quran and Arabic literature. Then, using a comparative-analytical method, it studies the components that Goleman has proposed for emotional intelligence in detail and compares them with the Quranic verses. The obtained result shows that in expressing the components, the Qur'an considers all the worldly, otherworldly, individual and social aspects of happiness, while Goleman has an individualistic view of man. Besides, the Qur'anic approach comprehensively regards all aspects of human personality and considers man as the representative of God, whereas in Goleman's materialistic view, man is a worldly and pleasure-seeking being. The Qur'an stated the transcendent components of the path of salvation for human beings centuries before the science of psychology was formed, and this is one of the scientific miracles of the Qur'an.
Machine summary:
نتیجۀ بهدستآمده نشانگر آن است که نگاه قرآن در بیان مؤلفهها، به سعادت دنیوی، اخروی، فردی و اجتماعی توأمان است؛ درحالیکه گلمن به انسان نگاهی فردگرایانه دارد و نیز رویکرد قرآنی، ناظر به تمام ابعاد شخصیتی انسان بهصورت جامع است و انسان را خلیفۀ خدا میداند؛ درحالیکه در نگاه مادی گلمن، انسان موجودی دنیوی و لذتمدار است، و چون قرآن قرنها قبل از آنکه علم روانشناسی شکل بگیرد با بیان مؤلفههای متعالی راه رستگاری را برای انسانها ترسیم کرده، که این خود یکی از موارد اعجاز علمی قرآن است.
قرآن کریم توجه ویژهای به بهداشت روان انسان و توانایی او نسبت به مدیریت هیجانات خود و دیگران و هوش هیجانی افراد دارد.
در این نوشتار برآنیم تا از این زاویه مؤلفههای هوش هیجانی از دیدگاه گلمن را بیان کرده و در این زمینه آیات کریمه را به روش تطبیقی ـ تحلیلی بررسی کنیم و به شیوۀ مدیریت این هیجانات بر مبنای آیات قران و رسیدن به سکون و آرامش در زندگی دنیوی و سعادتمندی اخروی بپردازیم، تا از این رهگذر به اعجاز علمی قران نیز دست پیدا کنیم؛ زیرا زمانی که دانشمندان علوم انسانی به هیچیک از این نیازهای مهم بشری، حتی کمترین التفاتی هم نداشتهاند و اساساً هنوز علوم روانشناختی به درستی شکل نگرفته بود، کلام وحی بهخوبی به این مسائل توجه داشته و به نیکویی به درمان این مشکلات پرداخته است.
هوش هیجانی یکی از انواع هوش است که عبارت است از: توانایی درک احساسات خود و دیگری، تنظیم و کنترل احساسات و ابراز آن به شیوهای سالم، و نیز درک واکنشهای احساسی دیگران (شناخت حالات درونی افراد از حالتهای چهرهای آنها) و پاسخ مناسب به آن (قهاری، 1399، ص11).