Abstract:
دوران قاجار به لحاظ آغاز حرکت از جامعه سنتی به سمت یک جامعه صنعتی یکی از اساسی ترین مراحل تاریخی کشور ایران می باشد و بازار نیز یکی از عوامل تعیین کننده امور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مملکت است. در این میان بازارهای مازندران( شهرهای ساری ، بابل و بهشهر ) با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی و همچنین ارتباط تجاری گسترده روسیه با ایران و مخصوصا نواحی شمال آن از اهمیت به سزایی برخوردارند. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به عملکرد اجتماعی- اقتصادی بازارهای مازندران در دوره قاجار پرداخته شده است و داده ها از طریق روش کتابخانه ای و به صورت موضوعی گردآوری شده است. در پاسخ به سوال اول که شرایط جغرافیایی و اقلیمی شهرهای مازندران ( ساری ، بابل و بهشهر ) در کارکرد اجتماعی – اقتصادی بازارهای منطقه چه تاثیری داشته است می توان فرض کرد با توجه به مقتضیات محلی و تولیدات منطقه ای ، شهرهای مازندران کارکرد اجتماعی- اقتصادی پویاتری داشتند و در پاسخ به سوال دوم که روابط بازرگانی با روسیه در دوره قاجار چه تاثیری بر عملکرد اجتماعی- اقتصادی بازارهای مازندران داشته است می توان گفت با توجه به مبادلات اقتصادی ایران با سایر کشورها به ویژه روسیه و ورود برخی از کالاهای خارجی به بازارهای ایران از جمله مازندران در برخی موارد به تولید محصولات ایرانی آسیب وارد شد.
Machine summary:
گذشته از این ، اختلاف نظر مسئولین ذیربط در اتخاذ تصمیم نسبت به بافت قدیم شهر و تعلل آنها در تعمیرات لازم در بافت قدیم ، نگارندگان را به این نتیجه رساند که تا اصول اساسی حاکم بر روند بازار ، کارکردها و اهمیت اجتماعی و اقتصادی آن در ارتباط با شهر بررسی نشود نمی توان برنامه ریزی جامع و اصولی در بافت قدیم شهر و بازار ایجاد کرد و از طرفی دوره قاجار به دلیل وقوع دو تحول مهم اقتصادی که در روند توسعه بازارها تاثیر به سزایی برجای گذاشت اهمیت خاصی دارد ؛ نخست آنکه مبادلات اقتصادی بین ایران و سایر کشورها به ویژه روسیه در دوره قاجار منجر به ورود برخی از کالاهای خارجی به بازارهای ایران شد و در برخی از موارد به تولید محصولات ایرانی آسیب وارد شد ؛ دومین تحول هم مربوط به تاسیس و راه اندازی تعدادی کارخانه مانند کارخانه باروت کوبی ، اسلحه سازی ، ماهوت بافی ، ابریشم تابی و ...
در این نوشتار ما به دنبال پاسخ به سوالات زیر می باشیم : الف ) شرایط جغرافیایی و اقلیمی شهرهای مازندران ( ساری، بابل و بهشهر ) در ساخت و کارکرد اجتماعی- اقتصادی بازارهای منطقه در عصر قاجار چه تاثیری داشته است ؟ ب ) روابط بازرگانی ایران و روسیه در دوره قاجار چه تاثیری بر عملکرد اجتماعی- اقتصادی بازارهای مازندران ( شهرهای ساری ، بابل و بهشهر ) داشته است ؟ اهمیت و کارکردهای بازار در ایران بازار نهادی است که در نتیجه نیازهای اولیه مردم شهرها و روستاها پدید آمد و به دنبال گسترش جمعیت و به همان نسبت افزایش تقاضاهای مردم ، بازار و عناصر در پیوند با آن رو به توسعه نهاد و به یک نظام پیچیده شهری با بخش های متعدد وابسته به آن ١ پوراحمد ، احمد ، جغرافیا و کارکردهای بازار کرمان ، کرمان : مرکز کرمان شناسی ، ص ٢٤.