Abstract:
کیانیان از مهینترین ستونهای سازندهی فرهنگ ایران باستان هستند. بررسی سخنان اوستای کهن و جوان روشن میکند که کیانیان شاهانه بودهاند. وانگهی، افسانههای کاووس در میان کیانیان ویژگیهایی دارد که به گذشتهی پیشهندوایرانی میرسد. با واکاوی سخنان اوستایی و نوشتههای پارسی میانه در پی آنها میکوشیم تا افسانههای کاووس را از درون خاندان کیانی بیرون کشیم. نیز، به کنکاش این پنداشت میپردازیم که خاندن کی گشتاسپ چونان شاخهای کهین از خاندان کیانی بوده و از پی ایشان میآید. با این کنکاش و با نگاه به دو گونهی زبانی اوستای کهن و اوستای جوان، این گمان را پیش میبریم که در برابر خاندان کی گشتاسپ که به دوران اوستای کهن برمیگردد، خاندان کیانی را باید از دوران اوستای جوان بدانیم. بررسی ویژگیهای شاهانهی خاندان کیانی در اوستا بویژه کی خسرو جایگاه مهوری ایشان را در پیدایش میهن ایرانی برجسته میکند. نگاه به زمانهنگاری نموده در سخنان اوستایی و جایگاه خاندان کیانی بویژه کی خسرو ما را به این گمان رهنمون میکند که پیدایش پیرنگ زمانهنگاری اوستایی با ویژگیهای اندیشهپردازانهاش را باید برآمده از زمان ایشان بدانیم. به دیگر سخن، فراهم شدن سرزمینهای ایرانی در فرمان کی خسرو و پیروزی بر توران نقطهی واپسین رویایی خوبی و بدی در گذر زمان به مانند افسانهی پیروزی فریدون بر اژدهاک دیده شده است. در دوران پسا-اوستایی، کاووس که شاید چونان نامدهندهی افسانهای خاندان کیانی بوده در یاد ایرانیان به درون این خاندان فرورفته است. نیز، خاندان کی گشتاسپ را چونان شاخهای کهین در پی خاندان کیانی چونان شاهان ایران پنداشتهاند. بدینسان، پنداشت کیانیان چونان یک خاندان به هم پیوسته چنانکه در نوشتههای دوران اسلامی میبینیم برآمده از فرگشت پیوند زبانی ایرانیان است.
Kavis/Kayanids are amongst the most important building-blocks of the ancient Iranian culture. The Avestan texts reveal the royal character of Kavis. However, myths of Kauui-Usan/KayUs reveal a Proto-Indo-Iranian inheritance. It is argued that the Avestan texts hint to distinguishing legends of Kauui-Usan/KayUs not to be an integral part of the proper Kayanid dynasty. Also, it is argued that the house of Kauui Vistaspa of the Old Avestan period antedate considerably the proper Kayanid dynasty, which is to be placed in the Young Avestan period. The enumerated traits of the Kayanid dynasty in particular Kauui Haosrauuah in Avestan texts lead to an appreciation of their role in the genesis of Iranian nationality. The historiography evident in the Avestan texts and the place of the Kayanid dynasty in it make it probable that this ideological historiography originated from the Kayanids. In other words, unification of Iranian countries under Kauui Haosrauuah and victory over Turiias were seen as the ultimate encounter of dualism of good and evil mirroring the slaying of Azi Dahaka by Θraetaona. In post-Avestan period, KayUs who was probably the eponym of the Kayanids was diffused into the dynasty. Likewise, the house of kauui Vistaspa was thought of a minor branch of Kayanid dynasty, post-dating the main dynasty and similarly as national Iranian kings. As such, representation of Kavis as a continuous dynasty evident in the Middle Persian and the Perso-Arabic literature is an outcome of evolution of the oral tradition amongst Iranians.