Abstract:
گفتگو یکی از رایج ترین راههای ارتباط با دیگران است. اگر فهمیدن و فهماندن از حالتی طبیعی و درست برخوردار باشد رابطه جمعی سالمی شکل میگیرد و مکالمه به بار مینشیند. گاهی گفتگوها به انگیزههای مختلف از حالت صحیح و مرام اخلاقی بیرون میرود و به جای درستی، مهرورزی، راهنمایی و روشننماییِ حق، به آسیبهایی چون میل به چیرگی، فضل نمایی، تفاخر و تعصب منحرف میشود. یکی از این آسیبهای گفتگو «مراء» است. این عنوان ویژه اخلاق اسلامی است و در آیات و روایات به کار برده شده است؛ «مراء» ابهام معنایی دارد و در چیستی و مؤلفههای آن تردید و اختلاف است. مسأله این پژوهش بررسی معنای درست «مراء» بر اساس کاربرد لغت عرب و مفهوم ریشه ای آن با بهره گیری از آیات و روایات است. این تحقیق با اطلاعات اهل لغت، آیات قرآن و تفسیر، مجموعه روایات و تحلیلهای اخلاقی و فقهی با روش تحلیل منطقی انتقادی انجام شده است. هدف تشخیص چیستی مراء و کاربست درست آن در حوزههای گوناگون اخلاق گفتگو است. یافتههای پژوهش نشان داده اند که مراء به جر و بحث تند با ورود بر سخن دیگری اطلاق می شود که در نتیجه، طرفِ گفتگو از سر ناراحتی چیزی بگوید تا بتوان به نفع خود از آن بهره برد. لذا مراء از جهت اخلاقی پیوسته قبیح و نادرست است. از نظر فقهی نیز متناسب با مفاسدی که به بار میآورد حکمِ مرجوح تکلیفی است که از کراهت تا حرمت را در بر میگیرد.
One of these harms that occurs in the context of dialogue is mara. . The aim of this research is to study the correct meaning of Mara based on the use of the Arabic word and its root meaning and also by using its use in verses and hadiths. The research hypothesis is that mara includes two important components of entering into another speech and wrist grip. The second hypothesis is that causes, effects and treatments have been mentioned for verses in the verses and hadiths. The third hypothesis is related to the ruling of Mara, which is absolutely reprehensible and ugly in ethics, but in jurisprudence there is a difference of opinion regarding its application and restriction and its condition and condition. The research is carried out with the information of lexicographers and verses of the Qur'an and the interpretation and collection of narrations and moral and jurisprudential analyzes based on verses and narrations. The purpose of this study is to identify what is relevant and its proper application in various areas of conversation ethics.
Machine summary:
مراء در اصطلاح مراء در منابع قرآني و کتب حديثي و نيز پژوهش هاي اخلاقي گوناگون تعريف شده است : جدال (البيضاوي ، ۱۴۱۰، ۱: ۱۷۸ و الفيض الکاشاني ، ۱۴۰۶، ۴: ۱۶۷)؛ هر مخالفتي با گفته طرف مقابل (المازندراني ، ۱۴۲۱، ۹: ۳۰۶)؛ بگو مگو از روي شک و ترديد (الثعالبي ، ۱۴۱۸، ۱: ۳۳۱ و البدري ، ۱۴۲۱: ۷۸۶)؛ دعوا و نزاع تند در سخن از سر مخالفت با حق ، پس از اين که حق معلوم شده باشد (السمعاني ، ۱۴۱۸، ۲: ۴۲۶ و 1 والمحاجة : في محاولة إظهار الحجة »: (الطبرسي ، ۱۴۲۵، ۳: ۱۸۳)؛ « (الجدل ) دفع المرء خصمه عن افساد قوله بحجـة أو شبهة أو يقصد به تصحيح کلامه و هو الخصومة في الحقيقة .
بعضي قصد و غرض را دخيـل شـمرده انـد؛ پـس اگـر در روش گفتگو و بحث روح حق جويي و حق طلبي و قصد ديني نباشد، بلکه هـدف از آن برتري جويي ، تحقير و شکست طرف مقابل ، بـزرگ ورزي و برتـري طلبـي و بـه کرسي نشاندن سخن خويش باشد مراء است و اگر به هدف اظهـار حـق باشـد مـراء نخواهد بود (العلوي العاملي ، بي تا، ۲: ۲۶۵ و البيهقي ، ۱۴۱۰، ۲: ۴۱۷).
با اين وجود ـ همان طور که گذشت ـ برخي در موارد به حق ، مراء را مذموم ندانسته و انجامش را تجويز کرده اند (ابن الأثير، ۱۳۶۴، ۴: ۳۲۲ و الطوسي ، ۱۴۳۱، ۸: ۵۵۴)؛ بلکه بعضي حتي مورد حق را بيرون از معناي مراء دانسته اند (العلوي العاملي ، بي تا، ۲: ۲۶۵و الفيض الکاشاني ، ۱۴۰۶، ۴: ۱۶۷).