Abstract:
مؤلفههای اجتماعی، ساختار اجتماعی را میسازند که در هر حالت، ساختاری متفاوت
بوده و ممکن است مثبت یا منفی باشند. یکی از مباحث جامعهشناسانه، شناخت این مؤلفهها
بوده است. نهجالبلاغه ما را با این مؤلفهها آشنا میسازد و لذا جمعآوری آنها در خور تأمل
است.
به منظور دقت بیشتر در دادههای پژوهش، جداولی تنظیم شدهاند تا نکات، تفکیک شده و
در مقولههای مناسب قرار بگیرند. بنابراین، عناوینی که در نظر گرفته میشوند عبارتاند از:
ویژگیهای منفی جامعههای گذشته، که از جمله آنها کینه، نفاق، جدایی، یاری نکردن به
یکدیگر، گوناگونی سخنها و دلها، فقدان الفت، تحزب و بریدن پیوندهای خویشاوندی
میباشند.
این ویژگیها دارای آثار اجتماعی و سیاسی خاصی هستند که باز هم از نهجالبلاغه به دست
داده میشوند؛ آثاری همچون تحت سلطه بودن، فقر، گمراهی، تضاد و زنده به گور کردن
دختران.
علاوه بر عوامل تیرهروزی جامعههای گذشته دورتر، نهجالبلاغه به وضع نامناسب عرب
قبل از بعثت نیز پرداخته است. در مجموع برخی از ویژگیهای آن عبارتاند از: تفاوت
خواستها، تعدد کیشها، بتپرستی، پیروزی جور و نزاع.
همچنین ویژگیهای منفی جامعه معاصر علی علیهالسلام مورد کنکاش قرار گرفته است و عناوین
چندی به دست آمده که برخی از آنها به قرار ذیل است: بدعت در دین، فراموشی سنت،
بیگانگی با اسلام، فراموشی احکام دین، عدم دفاع از حق، گوشهنشینی مؤمنان، حکمفرمایی به
ظاهر مؤمنان، فساد و گویندگان بیکردار.
نهجالبلاغه خصایصی را نیز درباره جامعههای آینده آورده است که تعدادی از آنها
چنیناند: بدعت، مغرور کردن مردم به نام اسلام، عدم تشخیص حلال از حرام، سخت شدن
کسب درآمد حلال و بالعکس، آمیخته شدن رأی درست و نادرست، چیرگی تردید بر دل،
انفاق از درآمد حرام، سوگند نابجا، گمنامی مؤمنان واقعی، ارج نهادن سخنچینان، شیوع قتل و
خونریزی، جدایی مردم از دین، فراموشی کتاب خدا، ناشناختگی معروف، رواج منکر و
گمراهی مردم.
در مجموع، ویژگی جوامع نکوهیده در چند بعد ذهنی و فرهنگی، تعاملات اجتماعی،
عاطفه جمعی و سرانجام تمایزات پایگاهی مورد توجه قرار گرفته است.
Machine summary:
"»(45) ویژگیهای مردم در زمان فتنهها ـ پیشگویی علی علیهالسلام 1ـ بدعت در دین، 2ـ مغرور کردن مردم به نام اسلام، 3ـ حلال از حرام شناخته نشود، 4ـ سخت شدن کسب درآمد حلال، 5ـ آسانی بدست آوردن درآمد حرام، 6ـ آمیخته شدن رأی درست و نادرست، 7ـ دشواری تشخیص رأی درست از نادرست، 8ـ چیره شدن تردید بر دلها، 9ـ مردم از درآمد حرام انفاق کنند، 10ـ پاداش بخشش گیرنده بیش از بخشش دهنده است، 11ـ سوگند نابه جا خوردن، 12ـ دروغ گفتن، 13ـ گمنامی مؤمنان واقعی، 14ـ خوار شدن افراد نیک، 15ـ بلند مقدار شدن افراد ناشایست، 16ـ باور نداشتن سخنان درست نیکوکاران، 17ـ کیفردادن نیکوکاران، 18ـ ناتوان خواندن با انصافان، 19ـ خوش طبع خواندن بدکاران، 20ـ ارج نهادن سخن چینان، 21ـ منت گذاشتن بر روابط خویشاوندی، 22ـ بریده شدن پیوند با خویشاوندان، 23ـ خودپسندی و تعصب و غرور، 24ـ شیوع قتل و خونریزی، 25ـ امیر بودن کودکان، 26ـ حکمرانی با مشورت زنان، 27ـ حلال شمردن حرام الهی، 28ـ رواج پیمان شکنی، 29ـ گسترش ستم به همه خانهها، 30ـ نارضایی شدید دیندار به خاطر از دست دادن دین، 31ـ نارضایی شدید دنیا خواهان به خاطر بدست نیاوردن دنیا، 32ـ یاری غیرصمیمانه به دیگری، 33ـ گسسته شدن رشته دین، 34ـ جدا شدن مردم از اسلام، 35ـ از اسلام جز نامی باقی نماند، 36ـ دروغ بستن بر خدا و پیامبر، 37ـ تفسیر به رأی قرآن، 38ـ فراموشی کتاب خدا از سوی حافظانش، 39ـ واگذاشتن کتاب خدا از سوی حاملانش، 40ـ مهجور شدن قرآن و قرآنیان، 41ـ زیانبار شمردن قرآن، 42ـ عبادت وسیله بزرگی فروختن بر مردم است، 43ـ سازندگان مساجد بدترین مردماند، 44ـ از سازندگان مساجد فتنهها خیزد، 45ـ بنای مساجد آباد، 46ـ مساجد از جنبه رستگاری ویران است، 47ـ پنهانی حق، 48ـ پنهانی نشانههای راه راست، 49ـ آشکاری باطل، 50ـ ناشناختگی معروف، 51ـ رواج منکر، 52ـ گمراهی مردم، 53ـ درجدایی متفقند، و از جمع گریزان."