Abstract:
پژوهش حاضر به مقایسه سرمایه اجتماعی مهاجرین به شهر تبریز در چهار دوره زمانی (مهاجرین تازه وارد، مهاجرین دهه 70 ، مهاجرین دهه 60 و مهاجرین قبل از انقلاب اسلامی) پرداخته است. هدف تعیین نقش سرمایه اجتماعی شبکه (روابط قبل از مهاجرت) در مهاجرت و استقرار مهاجرین است.
این پژوهش با استفاده از روش پیمایش انجام شده و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. جمعیت آماری تحقیق شامل 12 سازمان/اداره و شرکت دولتی می باشد که از این تعداد 5 مورد را شرکت های دولتی و 7 مورد دیگر را سازمان ها و ادارات دولتی تشکیل می دهند. نمونه بررسی در این تحقیق تعداد 348 فرد یا مستخدم مهاجر مرد و زن به شهر تبریز می باشند.
بر اساس نتایج به دست آمده پیوندها و شبکه های خویشاوندی و تماس های شخصی، خانوادگی و قومی در مقصد نقش عمده ای در مهاجرت دارند. مهاجران طی تماس هایی که با دوستان و بستگان در مقصد برقرار می کنند اطلاعات ارزنده ای در خصوص مشاغل جدید، محل اسکان و غیره به دست می آورند. همچنین مهاجران پس از استقرار، تمایل دارند برای جلب حمایت های مورد نیازشان بر پیوندهای اجتماعی موجود در مبدا، تکیه کنند. مهاجرین بیشتر با خویشاوندان درجه یک خود ــ والدین، خواهر و برادر و فرزند ارشد ــ ارتباط دارند. این تماس ها اغلب به جهت دوری مسافت از طریق تلفن صورت می پذیرد. این مسئله بیانگر آن است که خویشاوندان نزدیک از نظر اجتماعی نزدیک ترین اعضای شبکه و مهم ترین منبع حمایت ــ حمایت های عاطفی، مالی و مشورتی ــ به خصوص برای مهاجرین جوان تر محسوب می شوند.
همچنین یافته ها حاکی از آن است که گروه های مهاجر در بدو ورود به تبریز نیازها و حمایت های متفاوتی داشته اند. در حالی که مهاجرین تازه وارد و مهاجرین دهه 70 نیاز به کمک در زمینه اسکان را مطرح کرده اند، مهاجرین قبل از انقلاب بیشتر به نیاز عاطفی و مالی
اشاره نموده اند. اهداف و انگیزه های مهاجرین نیز متفاوت بوده است: مهاجرین دهه 60 و
مجله جامعه شناسی ایران، دوره هشتم، شماره 1 ، بهار 1386 ، ص. 136 ـ 167
مهاجرین قبل از انقلاب به قصد ادامه تحصیل و پیوستن به خویشاوندان، مهاجرین دهه 70 به انگیزه اشتغال و مهاجرین تازه وارد با انگیزه بهره مندی بیشتر از امکانات رفاهی و ارتقاء شغلی به تبریز آمده اند.
Machine summary:
این مسئله بیانگر آن است که خویشاوندان نزدیک از نظر اجتماعی نزدیکترین اعضای شبکه و مهمترین منبع حمایت-حمایتهای عاطفی،مالی و مشورتی-به خصوص برای مهاجرین جوانتر محسوب میشوند.
مفهوم روابط اجتماعی ساخت یافته که فرد توسط آنها احاطه شده است(پورتس و سسنبرنر،3991)،و اهمیت پیوندهای بین شخصی قوی برای دسترسی به منابع(گرانوویتر،3791)نیز در مطالعات جامعهشناسی اقتصادی مهاجرین مورد توجه قرار گرفته است.
Fischer رابطهء ویژگیهای فردی با ساخت و محتوای شبکههای اجتماعی،فرضیات زیر بررسی شده است: -بین جنسیت مهاجرین و ابعاد سرمایهء اجتماعی شبکه آنان رابطه وجود دارد.
بررسی سرمایهء اجتماعی شبکه مهاجرین در این قسمت ویژگیهای ساختی(روابط با خویشاوندان نزدیک،اقوام،دوستان،همسایه)، ویژگیهای تعاملی(شیوهء تماس و تعداد تماسها)و ویژگیهای کارکردی شبکه(کمکها و حمایتهای دریافتی)به تفکیک چهار دوره(مهاجرین دههء 08 یا تازهواردین،مهاجرین دههء 07،مهاجرین دههء 06 و مهاجرین دههء 05 یا قبل از انقلاب)مورد بررسی قرار گرفته است.
حضور خویشاوندان در تبریز برحسب زمان مهاجرت (به تصویر صفحه مراجعه شود) مقایسه مردان و زنان مهاجر بیانگر آن است که زنان بیش از مردان خویشاوند نزدیک در تبریز دارند و روابط خود را حتی با اقوام دور حفظ میکنند.
زمان مهاجرت به شهر تبریز با تعداد تماس با والدین رابطهء معناداری داشته است بهطوری که شرایط خاص مکانی(از نظر مسافت)،و وجود پارهای مسائل و مشکلات شغلی و خانوادگی باعث کم شدن ارتباط با والدین نشده و این رابطه حداقل یکبار در ماه برای هر چهار گروه مهاجرین میسر و امکانپذیر شده است.
مقایسهء بین مهاجرین چهار دوره نشان میدهد،مهاجرین قبل از انقلاب نسبت به سایر مهاجرین تماس بیشتری با خویشاوندان نزدیک به خصوص والدین و خواهر و برادر خوددارند که طول مدت مهاجرت میتواند در این امر مؤثر باشد.