Abstract:
بخشی از روشنفکران جمهوری آذربایجان در مورد عباسقلی به علت خاستگاه طبقاتی و وابستگی به دولت تزاری و افکار محافظه کارانه اش سکوت کرده اند. در حالی که بنا به نوشته دکتر آدمیت، وی به یک معنا پیشرو افکار جدید غربی در قفقاز است. او به سازندگی علوم و دین ایمان داشت و در حالی که پای در گذشته داشت رویش به سوی آینده بود.
Machine summary:
"نوشتهء میرزا جمال-که از کارمندان روس و از طرفداران سیاست تزاری در قفقاز بوده-در این مورد چنین است: «ینارال مایور(سرتیپ)مهدیقلی خان[پسر ابراهیم خلیل جوانشیر،خان خاننشین قراباغ که پس از فرمانبرداری از روسیه بدین درجهء نظامی مفتخر شده بود]با قشون و بیگزادگان قراباغ وارد حضور مرحوم پدر بزرگوار خود شده،پیغامات محبتآمیز و نویدات سردار اعظم -------------- (*) Leviatov سیسیانوف را حالی کردند و به دفعورفع پارهای از مفسدین اقدام داشتند و در استحکام قواعد اخلاص دولت علیه(روسیه)ساعی بودند.
74 ناظم آخوندوف در جای دیگری نیز نام عباسقلی آقا را در میان نامهای مؤلفان فهرست کتابهای انتقال داده شده از کتابخانهء بقعهء شیخ صفی الدین اردبیلی وارد کرده است: «افتادن همی کتابخانه(کتابخانهء اردبیل)در طی جنگ روس و ایران(7-6281م)به دست قشون روس با استقبلا روزنامهء تفلیسکی و دوموستی و مطبوعات مرکزی روس روبهرو شد.
عباسقلی آقا احیانا از مدتها پیش و احتمالا به جهت جایگاه خاص خوانوادگی و وضع جدیدی که از اوایل سدهء نوزدهم و آغاز جنگهای ایران و روس و بویژه انعقاد قرارداد گلستان و استیلای روسیه بر بخش اعظم قفقاز جنوبی و از جمله شروان و داغستان پیش آمده بود،به نگارش چنین اثری میاندیشید و مطالب لازم برای نوشتن آن را از سالها پیش گردآوری میکرد و پیشنهاد شخص مذکور هم بیگمان مبتنی بر شناخت وی از او و پیشینهء کارهای تحقیقیاش بوده است."