Abstract:
اگرچه شاهد تحقیقات وسیع در همهء ابعاد هنری و چاپ کتابهای نقاشی و طراحی غربی میباشیم اما متأسفانه هنوز توجه و عنایت درخور شأن آثار طراحی هنرمندان ایرانی انجام نشده است؛طراحی ایرانی با اکثر شیوههای طراحی متداول تفاوت دارد.در اینجا هنرمند علاوه بر قدرت قلم و مهارت کامل،خطوط را با احساس عمیق و درکی فلسفی از طبیعت و هستی ترسیم میکند. هنرمند سرچشمه زیبایی،احساس و الهام درون خویش را مییابد و پدیدههای طبیعت را با نگرشی هنرمندانه همراه با مضامین متعالی نگاه میکند نه به تکرار صرف طبیعت.در طراحی ایرانی،هنرمند در پی آن است که دریابد کدام خطوط بیشترین امکان را برای انتقال مفهوم دارا میباشد؛چگونه میتوان با آشکار کردن زیباییهای پنهان و درونی آنها،مضامین مورد نظر خود را با سادهترین و مناسبترین خطوط ترسیم کند.همانگونه که اشاره شد تحقیقات وسیعی در ابعاد مختلف طراحی ایرانی انجام نشده است،امید است این مقاله ضمن برطرف کردن اندکی از این خلأ بتواند اطلاعات اساسی را در این زمینه ارائه نماید.
Machine summary:
"دیواری-که در منطقهء افراسیاب پیدا شده است-کاملا نشانگر شیوههای تزیینی هنر ساسانی میباشد[1].
یکی از این طراحیهای نقش شده که بر روی لایهای از گچ،به طرح یک شیر-که دم آن به دور پایش پیچ خورده است-
اگرچه این آثار با گذشت زمان آسیب فراوان دیدهاند اما خود گواهی بر قدرت طراحی هنرمندان آن دوره میباشند.
چندین نسخهء اصلی ایرانی مربوط به سدههای پنجم تا هفتم هجری(قبل از حملهء مغول)در دست میباشد که در این نسخ از طرحهای خطی برای
بسیاری از خطوط به شکل سر اسلیمی،از مشخصات ممتاز این طراحیها به شمار رفته و خود جلوهای زیبا و تزیینی را ایجاد کرده است(شکل 3).
شیوه از طراحی در آثار هنری دورههای بعدی خصوصا در دیوان ورقه و گلشاه،اندرزنامه و طرحهای روی ظروف سفالی دورهء سلجوقی بسیار مشهود است
قابل ذکر است در آثار نقاشی و طراحی ایرانی در دورهء قبل از مغول،زمینهها معمولا فاقد هرگونه چشمانداز بودند.
تبریز به دستور شی فضل الله همدانی وزیر غازان خان(496-637 هجری قمری)تعلق دارد-به صورت خطی طراحی شده است.
یکی از شاهکارهای نقاشی اواخر دورهء ایلخانیان شاهنامهء دموت است که در سالهای(137-637)هجری در تبریز مصور شده مجلس تشییع جنازهء اسفندیار است که به شیوهء طراحی
دیوان سلطان احمد جلایر میباشد که در رمضان سال 508 هجری به وسیله میر علی تبریزی(واضح خط نستعلیق)کتابت شده است.
طراحیهایی که در حاشیهء هشت صفحهء این دیوان به وسیلهء هنرمندان طراحی شده است،همگی با
شکل 6 دیوان سلطان احمد جلایر،صحنه چادر زدن،508 هجری،گالری هنر فرییر،واشینگتن یکی از طراحیهای دیوان سلطان احمد جلایر،به طراحی فرشتگان در میان ابرهای نورانی اختصاص دارد(شکل 7)."