Abstract:
مورخان مسلمان قرن هفتم هجری، حمله مغولان به جهان اسلام را از دو بعد بیشتر
توجه کردهاند، یکی کشتار مردمان و دیگری انقراض خلافت عباسی بغداد. اما با استقرار
حاکمیت مغولان، ممانعت آنان از اجرای شریعت اسلام و بهخصوص انجام فریضه حج
بیش از همه توجه مورخان را به خود جلب کرد. سرانجام با قبول اسلام از سوی مغولان و
به تبع آن از میانبرداشتهشدن موانع اجرای شریعت، سفر حج برقرار شد در حالیکه
تعارض با خلافت (عباسیان مصر) همچنان ادامه داشت.
لذا منابع تاریخی از قرن هشتم به بعد، هجوم مغولان به جهان اسلام و فرایند طولانی
اسلامپذیری آنان را بحرانی کوتاه در حیات دیرپای تمدن اسلامی دانستهاند.
Machine summary:
"چکیده مورخان مسلمان قرن هفتم هجری، حمله مغولان به جهان اسلام را از دو بعد بیشتر توجه کردهاند، یکی کشتار مردمان و دیگری انقراض خلافت عباسی بغداد.
به این ترتیب از دیدگاه اندیشمندان و صاحبنظران قرن هفتم هجری، حمله مغولان به جهان اسلام از دوجهت مصیبتبار مینمود؛ یکی به خاطر کشتار مسلمانان و تخریب بلاد و دیگری انقراض عباسیان و به عبارت دیگر قتل خلیفه عباسی توسط کفار مغول.
ق) از مدتها پیش جایگزینی سلطان بهجای خلیفه را مطرح کردهاند (غزالی، 180 به بعد) و نیز از چند قرن قبل نهاد خلافت، بسیاری از اختیارات خود را به امیران و وزیران تفویض کرده و منصب قضا و فتوا را به اهل آن سپرده4 و لذا در پایان دولت عباسیان از خلافت جز پوستهای و عنوانی بیشتر باقی نمانده بود نیز چندان پرتو روشنیبخشی بر مسئله نمیافکند.
. 5 ترتیب دو مسئله اساسی جهان اسلام را در عصر مغول (یعنی کشتار مسلمانان و انقراض خلافت بغداد) نمیتوان به منزله تحولی که پایان تمدن اسلامی باشد قلمداد کرد.
اگرچه دولت ایلخانان مغول، چنین اقدامی را که در توافق تعامل با مملوکان صورت میگرفت به منزله اعلام اطاعت از عباسیان نمیدانست، اما این اقدام پایان بخش دورانی از بحران در تمدن اسلامی بود که طی آن ایمان و اعتقادات مسلمین و همایشی چون حج، سخت در مضایق و تنگناهای ناشی از سلطه کفار مغول قرار گرفت."