Abstract:
هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای ادبیات کودکان و نوجوانان و جست و جوی
مفاهیم تربیتی اسلام از دیدگاه قرآن در زمینه ارتباط انسان با خداوند، خویش، خلق، و
طبیعت است. به همین منظور، با استفاده از روش پژوهش، تحلیل محتوا در 283 داستان
برگزیده کودکان که طی سالهای 1358، 1378 تألیف و توسط 8 مرکز و سازمان دولتی و
غیر دولتی به عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب شده و جایزه گرفتهاند. گروههای سنی،
شامل ج (8-9 سال)، ج (9-15 سال) و د (12-15 سال) است. نتایج بهدست آمده
نشان میدهد که در قرآن 1/39 درصد مفاهیم به ارتباط فرد با خدا، 37 درصد ارتباط فرد
با خویش، 2/17 درصد ارتباط فرد با خلق، 7/6 درصد ارتباط فرد با طبیعت تعلق یافته
است. در داستانهای کودکان 4/19 درصد به ارتباط فرد با خداوند، 2/42 درصد به
ارتباط فرد با خویش، 8/32 درصد ارتباط فرد با خلق، 5/5 درصد به ارتباط فرد با
طبیعت اختصاص داشته است.
Machine summary:
"پرسشهای اساسی پژوهش داستانهای برگزیده به چه میزان دارای مفاهیم تربیتی در بعد روابط انسان با خداوند هستند؟ داستانهای برگزیده به چه میزان دارای مفاهیم تربیتی در بعد روابط انسان با خویشتن هستند؟ داستانهای برگزیده به چه میزان دارای مفاهیم تربیتی در بعد روابط انسان با خلق (و یا دیگران) هستند؟ داستانهای برگزیده به چه میزان دارای مفاهیم تربیتی در بعد روابط انسان با خلقت (یا طبیعت) هستند؟ پیشینه پژوهش ملک چیذری (1370) به تحلیل محتوای کتابهای داستان گروه سنی ب و ج از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان نوجوانان بین سالهای 1358 - 1368 پرداخته و شش مقوله اجتماعی، بیان زندگی اجتماعی، بیان انفعالی و عاطفی بیان سنن و آداب و رسوم، بیان ذهنی، هنری طبیعت، بیان دینی، مذهبی و شناختی را در 70 داستان مور بررسی قرار داده است.
[به تصویر صفحه مراجعه شود] نمودار ارتباط فرد با خانواده در ادبیات کودکان به تفکیک ردههای سنی مقوله ارتباط فرد با خلقت از نطر فراوانی زیر مقولهها، در هر دو بخش همسویی وجود دارد؛ ولی از نظر محتوایی، در قرآن به عبرت و تذکر از طبیعت و حیوانات و داستانها بر استفاده از حیوانات جهت تغذیه و حمل و نقل و نگهبانی از انسان بیشتر تصویر کشیده شده است.
این بررسی نشان داد که در قرآن شناخت خدا بیش از سایر زیر مقولههای ارتباط فرد با خداوند مورد توجه قرار گرفته است؛ در حالی که در داستانهای کودکان و نوجوانان روابط فرد با خدا یا گرایشهای عملی بیشتر مطرح شده است."