Abstract:
قطبالدین شیرازی از منجمان صاحب نظریه در حوز? مدلهای غیر بطلمیوسی است. بعد از آن که مدل سیارهای قطبالدین برای سیارات خارجی، با مطالعاتی در دو کتاب نهایة الإدراک فی درایة الأفلاک و التحفة الشاهیة معرفی شد، مورخان علم متوجه شدند که این مدل در واقع از آن منجم دیگر مکتب مراغه، مؤیدالدین عرضی، است. بنا بر این، مدل سیارهای قطبالدین برای سیارات خارجی تا به امروز ناشناخته مانده بود. مدل سیارهای قطبالدین برای سیارات خارجی، در کتاب اختیارات مظفری با وضوح بیشتری عرضه شده، که در این مقاله معرفی میشود. البته این مدل بر خلاف دیگر مدلهای غیربطلمیوسی مکتب مراغه، دارای اشکالات رصدی است، چرا که در این مدل، مرکز تدویر در فاصل? نسبتا زیادی از مرکز تدویر بطلمیوس در نظر گرفته میشود و در نتیجه فاصل? مشاهدات رصدی و مقادیر محاسبه شده قابل چشمپوشی نیست
Machine summary:
بعد از آن که مدل سيارهاي قطب الدين براي سيارات خارجي، با مطالعاتي در دو کتاب نهاية الإدراک في دراية الأفلاک و التحفة الشاهية معرفي شد، مورخان علم متوجه شدند که اين مدل در واقع از آن منجم ديگر مکتب مراغه ، مؤيدالدين عرضي، است .
بطلميوس و نقطۀ معدلالمسير بطلميوس پيش از آنکه بر اساس رصد سه مقابله ، مرکز حامل سيارات خارجي را در فاصله اي خاص (e) از مرکز عالم قرار دهد، اشاره مي کند که مرکز حامل حتما بايد در نصف مقدار اين فاصله از مرکز عالم قرار بگيرد (بطلميوس، ص٤٨٠) چرا که بر اساس رصدهاي ديگر که به طول کمان رجعت سيارات در اوج و حضيض مربوط مي شود، اين فاصله بايد به نصف مقدار قبلي (يعني e)کاهش يابد.
درست است که مرکز حامل در مدل قطب الدين - مانند مدل بطلميوس- در فاصلۀ e از مرکز عالم قرار گرفته است ، ولي با کاربرد فلک مديره، مرکز فلک تدوير به روي دايرٔە معدلالمسير بازگشته ، و در نتيجه گويا برهان کمان رجعت ناديده گرفته شده است .
1. The Empirical Foundations of Ptolemy’s Planetary Theory بر اين اساس اگر خروج از مرکز فلک حامل را همان مقداري که توسط روش سه مقابله براي مريخ (='e) به دست آمده است (شعاع حامل =٦٠)، در نظر بگيريم ١، مقاديري که براي λ- در اوج و حضيض به دست ميآيد نه تنها با مقادير رصد شده متفاوت است ، بلکه بيشينه و کمينۀ آنها هم معکوس مي باشد.