Abstract:
قواعد فقه خانواده، مجموعه قواعدی هستند که مبنای برخی از قوانین و مقررات در حقوق خانواده هستند یا در آن ها موثر واقع می شوند. از منظری قواعد فقه خانواده به دو دسته عام و اختصاصی تقسیم می گردند. مراد از قواعد عام، قواعدی است که علاوه بر حقوق خانواده، در دیگر معاملات یا عبادات نیز کاربرد دارند؛ مانند قاعده لاضرر، لاحرج، شروط غرور و الزام. در مقابل، قواعدی چون رضاع و فراش که تنها در حقوق خانواده کاربرد دارند، قواعد اختصاصی خانواده تلقی می شوند. در این مقاله، مهم ترین قواعد عام خانواده و برخی ره یافت های کاربرد آن ها در حقوق ایران ارائه می گردد. بعضی از احکام و گزاره های ناظر به حقوق خانواده مانند «رجوع» و «الطلاق بید من اخذ بالساق» ضابطه فقهی خانواده تلقی می گردند. جمع آوری قواعد و ضوابط فقهی و شناسایی بسترهای کاربرد آن ها، امکان شکل گیری رویه قضایی را در موارد فاقد نص قانونی به دست می دهد. و رهیافت های لازم برای تفسیر برخی قوانین را فراهم می آورد.
Machine summary:
ماده 1119 قانون مدنی در اين زمينه مقرر میدارد: «طرفين عقد ازدواج میتوانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج يا عقد لازم ديگر بنمايند؛ مثل اينکه شرط شود هر گاه شوهر زن ديگر بگيرد يا در مدت معينی غایب شود يا ترک انفاق کند يا بر عليه حيات زن سوء قصد کند يا سوءرفتاری نمايد که زندگی آنها با يکديگر غيرقابل تحمل شود، زن وکيل در توکيل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهايی خود را مطلقه سازد».
اولـ شرط باطل غيرمبطل: شرط غيرمقدور مانند تعهد زوج فاقد تحصيلات ابتدايی به اهدای اختراع خود در فيزيک هستهاي به زوجه، و شرط فاقد نفع عقلایي مانند تعهد زوجه به ريختن يک سطل آب در حياط منزل در هر روز، و شرط نامشروع يا خلاف قوانين آمره مانند شرط عدم حق شوهر در طلاق زوجه، از جمله شروطي هستند که باطلند ولي بطلان آنها موجب بطلان عقد نميشود و حتي براي مشروطله حق فسخ نکاح ايجاد نخواهد کرد؛ زيرا موارد فسخ نکاح در مواد 1121 الي 1132 قانون مدني معين شده است.
ـ شرط فعل: چنانچه زوجه در ضمن عقد نکاح شرط نمايد که اگر شوهر او را طلاق دهد ـ بدون اينکه تخلفی از او سر زده باشد ـ زوج موظف است نصف دارايی موجود خود را که در ايام زناشويی با او به دست آورده است يا معادل آن را طبق نظر دادگاه، بلاعوض به زن منتقل نمايد، اين شرط، شرط فعل میباشد.