Abstract:
در سده های پنجم و ششم هجری، تجارت خلیج فارس با ر کود مواجه شد، در عوض مرکزیت تجارت بین المللی دریایی آن دوره به دریای سرخ و دریای مدیترانه منتقل گردیده بود. بر آمدن جزیره کیش به عنوان یک مرکز تجاری مهم در خلیج فارس به نیمه سده ششم هجری باز می گردد. تلاش خاندانی محلی به نام بنی قیصر، هم برای نخستین بار، کیش را به مهم ترین مرکز تجاری خلیج فارس تبدیل کرد و هم مرکزیت تجارت دریایی را پس از دو سده غیبت به خلیج فارس بازگرداند. در این مقاله تلاش شده چگونگی بر آمدن کیش در سده ششم و نقش ملوک بنی قیصر در این زمینه به کمک منابع فارسی و عربی آن دوره و نیز دو سند ارزشمند مربوط به مجموعه اسناد گنیزه بررسی شود.
During the fifth and sixth centuries A.H، the Persian Gulf faced a recession in its commerce; instead، the centrality of the international maritime trade was transferred to the Red Sea and Mediterranean region at the time. Emergence of the Kish Island، as a significant trade area in the Persian Gulf region goes back to the mid-sixth century A.H. Efforts made by a local tribe known as Bani Qaysar made Kish، for the first time، the most strategic trade area in the Persian Gulf while also restored the centrality of maritime trade to the Persian Gulf after two decades. This article tries to go through the emergence of Kish in the sixth century and the role of Bani Qaysar kings in this respect. The study takes the advantage of the Persian and Arabic documents of the said period as well as two invaluable documents relating to the set of documents of Geniza.
Machine summary:
"برآمدن ملوک بنی قیصر کیش (به روایت اسناد گنیزه و منابع دست اول) دکتر مجتبی خلیفه استادیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند (از ص 57 تا 72) چکیده: در سدههای پنجم و ششم هجری،تجارت خلیج فارس با رکود مواجه شد،در عوض مرکزیت تجارت بین المللی دریایی آن دوره به دریای سرخ و دریای مدیترانه منتقل گردیده بود.
روایت ابن بلخی که زمان استیلای امرای کیش بر بندر سیراف را به عهد حاکمیت رکن الدین خمارتگین بر فارس،یعنی سالهای پایانی سدۀ پنجم هجری مربوط میداند(ابن بلخی،ص 330)نشان میدهد که مهاجرت سیرافیها به کیش،به چندین دهه قبل از این تاریخ،یعنی قبل از شکوفایی و آغاز رونق این جزیره مربوط بوده است.
با این حال،چون با تلاشهای پیگیر دولت فاطمیان مصر و با کمک دولتهای دستنشاندۀ آنها در یمن،طی سدههای پنجم و ششم هجری،دریای سرخ و اقیانوس هند به مرکز بین المللی تجارت دریایی تبدیل شده بود؛از اینرو ملوک بنی قیصر کیش نخست اقدامات خود را بر تضعیف موقعیت تجاری دریای سرخ و سواحل اقیانوس هند متمرکز کردند تا از آن طریق مسیر بین المللی تجارت دریایی را که حدود دو سده از چین و هند به سمت دریای سرخ و از آن طریق به دریای مدیترانه تغییر یافته بود،بار دیگر به خلیج فارس بازگردانند.
(3)-عواملی چون افول بندر سیراف که مهاجرت گسترده بازرگانان سیرافی به سواحل دریای سرخ و دریای مدیترانه را به همراه داشت،در کنار سیاست مدبرانه فاطمیان مصر در رونق بخشیدن به تجارت دریای مدیترانه و دریای سرخ،و در نهایت بیتوجهی سلجوقیان،بهویژه در نیمه نخست سلطنت خود،به ایالت فارس و عدم وجود قدرت متمرکز مرکزی در این ایالت،از جمله عوامل تشدید کننده افول خلیج فارس در سدههای پنجم و ششم هجری بود."