Abstract:
خداوند در سورة مبارکه واقعه پس از اینکه انسانها را به سه دستة «اصحاب المیمنه»، «اصحاب المشئمه» و «سابقون» تقسیم میکند، میفرماید گروه زیادی از سابقون از اولین بوده و اندکی از آنها را آخرین تشکیل میدهند. تفاسیر به بیان مصداقی این مفاهیم و تبیین اولین و آخرین با معیار زمانی پرداختهاند که لازمة این اقوال تقلیل سابقون در گذر زمان بوده است. در آموزههای قرآنی و روایی، اولین، کسانی هستند که در پرتو ایمان به خدا و توحید، استعداد و ظرفیتهای خود را شکوفا کرده و به فعلیت میرسانند، لذا اکثریت سابقون و اصحاب المیمنه را تشکیل میدهند، اما آخرین که اقلیت سابقون را تشکیل میدهند، با اینکه روحیه و ظرفیتی مانند اولین ندارند، لکن دسترسی به مقام سابقون برای آنها غیر ممکن نیست و میتوانند در راستای عبودیت خداوند به این مقام نائل گردند. در این پژوهش، بیان مصداقی این اصطلاحات در آموزههای قرآنی و روایی جهت شناسایی روحیة سابقون مورد بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
"گروهی دیگر با پذیرش قول اول در مورد مفهوم اولین و آخرین، معتقدند که این آیه توسط آیات ( ثلة من الأولین٭ وثلة من الآخرین( (واقعه/ 39ـ40) نسخ شده و در نتیجه تعداد سابقون امت حضرت محمد( از امتهای گذشته کمتر نیست (آلوسی، 1415: 14/135)، درحالی که گروهی دیگر هر دو تعبیر اولین و آخرین را متعلق به امت حضرت محمد( میدانند (طنطاوی، بیتا: 14/163).
دیدگاه دوم تفسیر دوم معتقد است که تعبیر اولین مربوط به امم گذشته و تعبیر آخرین مربوط به امت حضرت محمد( میباشد که در این صورت سابقون امت اسلامی کمتر از امتهای گذشته است، لکن این آیه به وسیلة آیات ( ثلة من الأولین٭ وثلة من الآخرین( (واقعه/ 39ـ40) نسخ شده است.
تفاسیر ارائهشده سه نظریه را مطرح نمودند و از سویی مشخص گردید که بیان مصداقی سابقون اولین و سابقون آخرین به جهت ارتباط جدیتر مخاطب با قرآن کریم و اینکه خود را مصداق همة تعالیم آن دانسته و امید به کمال و رشد و ملحق شدن به بالاترین درجات بندگان را داشته باشد، در برخی از روایات صورت گرفته است، لکن نمیتوان با معرفی مصادیق این مفاهیم به معنای جامع و کاملی از آیه دست یافت، همچنین تقسیم اولین و آخرین با معیارهای زمانی، موجب از بین رفتن آثار تربیتی آیه گردیده و بر خلاف آیات دیگر که به تحقق روحیة سبقت در خیرات تشویق میکنند، موجب از بین رفتن انگیزههای لازم جهت دستیابی به مقام بلند سابقون میگردد."