چکیده:
در جوامع روایی شیعه و اهل تسنن، روایات بسیاری دربارۀ چشم دجال وجود دارد. این روایات هرچند در نگاه نخست، دارای گونههای مختلف و بعضا متناقضی هستند، اما با دقت نظر و بررسی دقیق مضمون آنها، درمییابیم به یکدیگر مرتبطند. این نوشتار با روش گردآوری کتابخانهای و با مراجعه به منابع شیعه و اهل سنت و با شیوه توصیفی _ تحلیلی (تحلیل محتوایی) به این مسئله پرداخته است که راه جمع بین روایات متناقض موجود در جوامع حدیثی اهل تسنن و شیعه دربارۀ ویژگیهای چشم دجال و حاصل این راهکار چیست؟ آنگاه نتیجه میگیریم که یک چشم دجال، به طور کامل کور است و چشم دیگر، نابینای نسبی است. برجستگی و از حدقه درآمدن، ویژگی چشم راست دجال، و درخشش همانند ستاره، ویژگی چشم چپ اوست. در برخی روایات نیز از نوشتۀ میان دو چشم دجال سخن به میان آمده که میتواند کنایه از ثبوت و وضوح کفر دجال باشد.
The narrative of Shia and Sunni communities have numerous traditions regarding the antichrist's eyes. Although at first glance، these traditions look different and sometimes contradictory، but with careful consideration and scrutiny of their content we understand that they are linked to each other. This article has compiled data using library references of Sunni and Shiite sources and surveys this issue with a descriptive-analytical methods ( content analysis ) that this paper has paid attention to the solution of issue of conflicting traditions in the anecdotal Sunni and Shiite 's communitiesregarding the eye Dajjal. The results show that features of Antichrist are either the one-eyed Antichrist ، with this eye which is completely blind ، or relatively blind. The prominence and brought out protruded features are indications of Dajjal 's right eye ، and the left eye shines like the stars. Some traditions talk about the inscription written between the two eyes of the Antichrist which can be mentioned as an irony of inevitable profane fate، or the clearly blasphemous Antichrist.
خلاصه ماشینی:
"در برخی دیگر از روایات، ذکری از یکچشم بودن دجال به میان نیامده، ولی تنها یک چشم دجال توصیف شده است؛ توصیفات بدین شرحند: نابینا و همچون ستارهای بارز: جابر بن عبدالله انصاری نقل میکند که رسول خدا( فرمود: «چشم دجال، کور و مانند ستارهای بارز است» (ابنحنبل، بیتا: ج3، 368).
در برخی دیگر از این دسته روایات، افزون بر بیان یکچشم بودن دجال، به توصیف چشم دجال نیز پرداخته شده است: چشمی کور، برجسته و بارز: عبادة بن صامت نقل میکند: «رسول خدا( فرمود: دجال یکچشم است و این چشم بیناییاش را از دست داده و برجسته و بارز است» (ابنحنبل، بیتا: ج5، 324؛ مروزی، 1414: ج2، 518؛ شیبانی، 1413: ج1، 186).
البته این تناقض را نیز به این صورت میتوان حل کرد که دجال نابینای مطلق نیست؛ اما اینکه آیا آن چشم دجال که معیوب است و بیناییاش را از دست داده، کدام چشم دجال است، بر اساس برخی از روایات اهلتسنن چشم کور دجال، چشم راست اوست و بر اساس پارهای دیگر، چشم چپ او، و این تناقضی آشکار میان روایات اهلتسنن است؛ ولی در احادیث شیعه تنها چشم راست دجال به کوری وصف شده است.
لیکن باید توجه کرد که مفهوم عدد در حالت عادی و طبیعی حجت نیست، ولی در جایی که قرینه بر استفاده مفهوم از جمله وجود داشته باشد، مانند مثال مورد بحث _ که قرینه مقابله درصدد بیان یکی از دو چشم در برابر چشم دیگر است _ قطعا مفهوم عدد حجت خواهد بود (قمی، 1231: ص191؛ ایوانکیفی، 1421: ج2، 583؛ عراقی، 1431: در روایتی عبادة بن صامت نقل میکند: «رسول خدا( فرمود: دجال یکچشم است، ولیکن کور نیست» (سجستانی، 1410: ج2، 319)."