چکیده:
اندیشمندان ژئوپلیتیک در طول سده گذشته همواره درصدد بوده اند که به فراخور شرایط طبیعی و انسانی مناطق مختلف و با ارائه استدلالهای لازم اهمیت سیاسی برخی مناطق را پررنگ تر نموده و سیاستمداران را جهت نفوذ ، تسلط و مدیریت اینگونه فضاها ترغیب نمایند . بدیهی است اهمیت سیاسی مناطق مختلف در طول زمان ثابت نبوده و بویژه ممکن است تحت تاثیر عوامل انسانساخت دچار ارتقاء و دگرگونی گردد. در این راستا فضا یکی از حوزه هایی است که در دهه های اخیر عرصه های جدیدی را برای مطالعات ژئوپلیتیک گشوده است . در این راستا یکی از موضوعات بسیار مهم در مطالعه بعد سیاسی فضای ماوراءجو ، مصداق یابی و استخراج شاخص ها و کارکردهای مناطق راهبردی این حوزه می باشد. بنابراین در این مقاله این پرسش مطرح است که آیا در فضای ماواری جو مناطقی وجود دارد که دارای کارکردهای استراتژیک باشد؟ در سیر انجام این تحقیق کوشش گردیده با رویکردی توصیفی - تحلیلی ، شاخص های مناطق راهبردی فضا استخراج گردیده و به مصادیق مهم اینگونه مکانها و فضاها نیز در این فضا اشاره گردد. یافته های تحقیق نشان می دهد که امروزه در فضا نیز می توان مناطق و نقاطی را شناسایی نمود که با توجه به کارکردها و ویژگیهایشان از اهمیتی راهبردی برخودارند و کارکردهای این حوزه توان بازساخت تئوریهای نوینی را در عرصه منطقه استراتژیک دارد.
خلاصه ماشینی:
کلید واژگان : فضای ماوراء جو، منطقه استراتژیک ، قدرت ، رقابت ، ژئوپلیتیک مقدمه در قرن بیست و یکم حوزة فضا بتدریج به یکی از عرصه های کسب قدرت تبدیل گردیده و قابلیت های موجود در این حوزه به حکومتها امکان می دهد که در ابعاد مختلف حوزة نفوذ خود را گسترش دهند( کامران و نامی ، ١٣٨٧ : ٨٩ ).
بنابراین در دیدگاه متخصصان ژئوپلیتیک ها از آنجائیکه بر عکس سطوح ملی و درون کشوری امکان انحصار قدرت در سطح جهانی وجود ندارد، بنابراین به صورت طبیعی و متأثر از تکثر منابع طبیعی و انسانی قدرت آفرین ، رقابت به صورت بنیادین مابین قدرتها برای تسلط بر مناطق مهم و پر اهمیت همواره وجود خواهد داشت ( قوام ، ١٣٨٨ : ٨١ ) و پایداری قدرت ابر قدرتها تا اندازه زیادی به چگونگی اتخاذ سیاستهای مناسب از سوی آنها در حوزه های جغرافیایی مهم بستگی دارد ( بوزان و ویور، .
بنابراین مطابق درک شرایط امروز، منطقه استراتژیک شامل حوزه ای متشکل از امتیازات طبیعی و مواهب ساخته دست انسان است که شاخص ها و زیرساختهای تولید قدرت را ارائه می دهد و استفاده از منابع و زیرساختهای جغرافیایی این مناطق و مدیریت بر آنها در جهت ایجاد وابستگی ژئوپلیتیک در دیگر کشورها، از اهداف سیاستهای بین المللی می باشد.
امروز با دستیابی بشر به ماهواره ها این امکان وجود دارد که دقیق ترین نقشه های جغرافیایی در حداقل زمان ممکن در مقیاسهای محلی و جهانی تهیه شده و تغییرات آن بطور مداوم ثبت و ضبط گردد و ماهواره های سنجش از دور، ابزاری مناسب جهت کسب اطلاعات صحیح ، سریع ، بهنگام بوده (نامی و عباسی ، ١٣٨٩ : ٢٧٢) و می تواند تغییرات دوره ای سطح زمین را پایش نمایند (www.