چکیده:
باستان شناسی جنسیت شاخه ای از باستان شناسی اجتماعی است که به تحلیل و بررسی نظام جنسیت جوامع و هویت جنسیتی افراد و گروه های مختلف می پردازد. موضوع این پژوهش، بررسی نابرابری اجتماعی میان زنان و مردان در ایران دوره ساسانی است. اعمال گونه ای تبعیض جنسیتی و برتری مردان که بر ساختار اجتماعی و جنسیتی جامعه ساسانی استوار است، در مواد فرهنگی و منابع مکتوب این دوران نمود یافته است. هدف این مقاله، بررسی شرایط عمومی زنان- در مقایسه با مردان- و تبیین نقش و جایگاه آن ها در اجتماع ساسانی با توجه به تحلیل نظام جنسیت در این دوران است. برای این منظور، از تحلیل تطبیقی (مقایسه جایگاه زنان و مردان به عنوان دو گروه جنسیتی متفاوت) بهره گرفته و در کنار شواهد باستان شناختی، از متون دینی و حقوقی ایران ساسانی به عنوان شواهد مکمل استفاده کرده ایم.
خلاصه ماشینی:
"بررسی منابع نوشـتاری دوران ساسـانی به ویژه متون حقوقی و قانونی و حتی شواهد مادی ماننـد هنرهـای تصـویری نشـان مـیدهـد «جامعۀ ساسانی اجتماعی دودمانی اسـت » (کریسـ تن سـن ، ١٣٦٧: ٢٩) کـه بـر اسـاس نظـام پدرتباری سازمان دهی شده است .
شـواهد باستان شناختی از زندگی طبقات مختلف جامعۀ ساسانی به استثنای خاندان شاهی بسیار انـدک است ؛ اما میتوان از منابع مکتوب به ویژه کتیبه های این دوران به عنوان مکم ل استفاده کرد.
در نمونه های یادشده گرفتن دست زنان ، ادای احترام زن به مرد، بلندتر نشان دادن مـردان و از همه مهم تر قرار گرقتن پاهای مرد روی بدن زن (مانند بشقاب نقرة بهرام گور و ملکه ) نمـاد تسلیم و فرمان برداری زنان یا حمایت آنان از سوی مردان است که به جایگاه اجتماعی پایین تر زنان اشاره میکند.
شایست و ناشایست ساختار پدرتبار جامعۀ ساسانی به غلبۀ اجتماعی مردان بر زنان به طور عـام و مـردان خاندان شاهی بر دیگر گروه های جامعه منجر شده بود؛ زیرا در چنین نظامی همواره بر فعالیت ها و دستاوردهای مردانه تأکید می شد و زنـان در جایگـاه فرودسـت قـرار داشتند.
٦. نتیجه گیری پژوهش های متعددی در مورد نقش نابرابری جنسیتی میان زنان و مردان در شکل گیری دولـت و حکومت های پیچیده و تداوم آن ها انجام شده است ؛ برای نمونه میتـوان بـه پـژوهش هـا یی اشاره کرد که دربارة امپراتوریهای مایا و اینکا صورت گرفته است ."