چکیده:
درون مایه این مقاله، پرداختن به ابعاد مختلف یکی از زیربناییترین مباحث
عرفانی یعنی وحدت وجود است. ابن عربی، پدر عرفان اسلامی، در اکثر آثار خود به بررسی
این مسأله پرداخته و شارحان فصوصالحکم خود را شارحینی بر این مسأله نموده است.
وحدت وجود دارای مبانی مختلفی است که میتوان تبیین و تفسیر آنها را هم در
فصوصالحکم ابن عربی و هم در تعلیقه امام خمینی(س) بر آن جستجو کرد. نویسنده سعی
میکند به ایضاح مبانی دوازدهگانه وحدت وجود بپردازد و در سر تا سر مقاله میکوشد
تا تحشیه و پاورقیهای امام خمینی(س) بر متن فصوصالحکم در باب تفسیر وحدت وجود را
بیان و مواد آن فقید را روشن نماید.
خلاصه ماشینی:
"شاه نعمت الله: تشبیه که کردهاند بنگر تنزیه شنو به وجه دیگر و چون اعیان ثابته ظاهرند و حق منزه از صفات خلقیه و باقی در غیب ذات خود است: هر چه بینی خلق باشد در نظر خواه اندر شمس و خواهی در قمر حضرت امام خمینی(س) در تعلیقة خود بر این فص به مسألة تشبیه و تنزیه اشاره داشته در توضیح این کلام شیخ که میفرماید: «فان للحق فی کل خلق ظهورا خاصا»، معتقدند که: این تعلیلی برای اصل مقصود در مقام تشبیه ثابت است، و اضافه کنند که: «فان الحق ظاهر فی کل شیء بحسبه».
شاه نعمت الله: جمع کن هر دو را به همدیگر جمع بنشین و هر دو را بنگر در جمع سزد که حق بنمایی در عالم فرق، فرق آرایی اما هرگاه عین واحده، یعنی ذات الهیه تجلی فرماید: کثرت در دم هباء منثور شود پیدا شود او و غیر او مستور شود حضرت امام خمینی در بیان اسماء ذات به کلامی از استادشان مرحوم شاهآبادی استناد جویند و آن را مخالف با تقسیم بندی شیخ اکبر محیی الدین نمیدانند.
فص حکمة ملکیه فی کلمة لوطیه در این فص نیز ابن عربی و شارحان کلام وی، به توضیح رابطه میان عبد و رب از دیدگاه عرفانی بر مبنای اصل وحدت وجود پرداختهاند: «فالکل منا و منهم و الاخذ عنا و عنهم» [آشتیانی: 809] شاه نعمت الله: معنی دیگر بیا بشنو ز من از زبان خلق اگر گوید سخن از ما ستد و باز به ما بخشاید آری عین ما را به ما بنماید «الا یکونوا منا فنحن لاشک منهم» [آشتیانی: 810] ."