چکیده:
بنیرستم نام حکومتی است که توسط خوارج اباضیه در شهر «تاهرت» واقع در آفریقای میانه شکل گرفت. این حکومت در سال ۱۶۴ هـ. ق توسط عبدالرحمن بن رستم اباضی در تاهرت تشکیل شد و تا سال ۲۹۶ ه. ق به حیات خود ادامه داد. حکومت بنیرستم نقش مهمی در گسترش اسلام و عقاید اباضیان در مغرب داشت. در این مقاله برآنیم تا چگونگی تشکیل حکومت بنیرستم و نقش آن در تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قرون دوم و سوم هجری در مغرب را مورد بررسی قرار دهیم.
خلاصه ماشینی:
۸ با مرگ عبدالجبار، اباضیان دور یکی از مشایخ خود به نام ابی الخطاب عبدالاعلی بن سمح معافری جمع شدند که به گفتۀ ابن خلدون «وی در شهر طرابلس مستقر شد و عبدالرحمن بن رستم اباضی – بنیانگذار حکومت بنیرستم – را به امارت قیروان فرستاد.
از طرفی مردمان مغرب میانه و اقصی سعی در استقلال از والیان قیروان داشتند، بنابراین در آغاز قرن دوم هجری، این دو منطقه دعوت اباضیان را پذیرفتند و عبدالرحمن بن رستم با چنین کسانی حکومت بنیرستم را تشکیل داد.
در سرزمین مغرب علاوه بر بنیرستم، تعدادی از حکومتهای خارجی مذهب دیگر نظیر «بنی سیره»، «هواره» و «بنی دُمَر» شکل گرفت، اما حکومت بنیرستم از همه آنها بزرگتر بود و بر حیات سیاسی و اجتماعی تاهرت و نواحی اطراف آن تأثیر داشت.
از آنجا که ابوعبیده مولای عروئ بن ادیه تمیمی بود و اصلیت ایرانی داشت٢٩ و عبدالرحمن بن رستم نیز در اصل ایرانی بود٣٠، بنابراین دولت بنی رستم را میتوان دولتی ایرانی دانست که با عقیده و اندیشۀ اباضی، از سال ١٦٤ تا ٢٩٧ و در مغرب میانه دوام یافت امویان قرطبه نیز برای یافتن یک متحد در آفریقا علاقهمند بودند تا در مواقع خطر از مساعدت رستمیان برخوردار گردند درهم سال ۱۶۴ هجری قمری وقتی حکومت بنیرستم به سال ١٦٤ ه در تاهرت تشکیل شد، حکومتهای مستقلی در مجاورت آنها وجود نداشت و تنها سرداران اعزامی از سوی والیان عباسی تلاش خود را برای سرکوب قیامهای خوارج اباضی آغاز کردند و به نتیجهای دست نیافتند