چکیده:
} از زمانهای قدیم، نوشتههای خطی تنها وسیله تزئینی شمرده میشد و از
تصاویر خبری نبود و از آنها بهعنوان تاریخی قدیمی استفاده میگردید.با آمدن اسلام،
قرآن که حامل سخنان خداوندی میباشد بهعنوان موضوعی ارزشمند و با مفاهیم عالی به
استخدام هنرمندان خطاط و کتیبهنگار درآمد و هنرمندان با استفاده از هنر خط به
تزئین اماکن مقدسی چون مسجد، امامزاده، خانقاه و مدارس مذهبی پرداختند.هنرمندان
مسلمان نه تنها از قرآن برای تزئین اماکن مقدسه استفاده مینمودند، بلکه از آیات
ملکوتی قرآن برای تزئین اشیاء روزمره و ظروفی چون بشقاب، کاسه، چراغها و پایهها
شمعدنهای ساخته شده از فلز، مرمر، سنگ و چوب و همچنین پارچه، استفاده کردند.صرف نظر از جنبه زیبایی و تزئینی، این خطها حضور خداوند را در هرجا از جمله
مسجد، مدرسه، خانقاه، امامزاده برای مسلمانان تداعی میکرده است و حتی مسلمانان
خداوند را هنگام خوردن و آشامیدن ستایش میکنند زیرا بشقابها و کاسههایشان با
کلمات خداوندی تزیین شده است .بنابراین هنرمند مسلمان همیشه سعی داشته است با
استفاده از این خطوط حضور خداوند، ایمان به وجود
او، انعکاسات معنوی سخنانان اولیای خدا و ادعیه را در همهجا برای
مسلمانان تداعی کند.بهطور کلی هنرمندان مسلمان همواره کوشیدهاند تا آثارشان نظر
شکل، تزئینان و رنگ بیشترین همگامی و تفاهم را با نیازهای روحی و جسمی انسان داشته
و از این طریق محلی آرام، دلپذیر و زیبا را برای انسانها فراهم آورند و چنین است که
مسلمانان وقتی پا به درون مسجد یا اماکن مقدسه میگذارند کلمات خداوند نوشته شده بر
در و دیوار مسجد آنها را به عبادت خداوند دعوت میکند و در حقیقت این کلمات و آیات
خداوندی حضور خداوند را که با پدیدار شدن لطافت و زیبایی روح بهدست میآید تداعی
میکنند.دراین مقاله این موضوع و سه شعبه مهم کتیبههای مذهبی شامل:1- کتیبههای
قرآنی 2-کتبیهها با مضامین دعا 3-کتیبهها با مضامین حدیث در زمان تیموریان و
صفویان بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
"1 نتیجه:پس از بررسی این مقاله و تصاویر آن این حقیقت روشن میشود که استفاده از آیات قرآنی در کتیبههای زمان تیموریان و صفویان از اهمیت بهسزایی برخوردار بوده است همچنین صفویان با علاقه و احترام وافر خود به پیامبر(ص)و امامان(ع)توجه و علاقه بیشتری به استفاده از دعا و حدیث با مضامین شیعی از خود نشان دادند اما حضور نمونههای فراوان اینگونه کتیبههای در اماکن مذهبی زمان تیموری و صفوی حقیقت دیگری را بر ما آشکار میسازد و آن این مسأله است که هنر خوشنویسی قبل از هر چیز حال تفکر متفکرانی است که وابسته به حوزه دینی هستند و به اصطلاح اهل کتاباند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) توضیح زیرنویس تصاویر 1-سوره القدر، کوفی بنایی، مدرسه چهار باغ اصفهان(قرن یازدهم) 2-سوره حمد، کوفی بنایی، صحن عباسی مشهد(اوائل قرن یازدهم) 3-آیات 22-18 از سوره توبه، خط محقق، محراب مدرسه امامیه اصفهان، (قرن هشتم) 4-آیه 30 از سوره نمل، ثلث، پلاک فلزی در متعلق به زمان شاه سلیمان صفوی (1105-1077) 5-آیات 257-255 از سوره بقره''''''''آیت الکرسی‘‘خط ثلث، مسجد شیخ لطف الله اصفهان(1029-1012) 6-سوره جمعه، کوفی بنایی، مسجد جامع یزد(775) 7-آیه اول از سوره فتح، خط مثنی، پارچه ابریشمی ضریح(1089) (به تصویر صفحه مراجعه شود) 8-برگرفته از دعای جوشن کبیر، خط کوفی بنایی، محراب مسجد حکیم اصفهان، (1028) 9-''''''''صلوات‘‘، کوفی بنایی، گنبد مدرسه چهار باغ اصفهان، (1092) 10-''''''''شیعی شهاده‘‘، کوفی بنایی، ایوان اصلی مسجد جامع اصفهان، (از زمان آل بویه به بعد) 11-''''''''الله، محمد، علی‘‘، کوفی بنایی، سقف مدرسه کاسهگران اصفهان(1102) 12-''''''''الله، محمد، علی‘‘کوفی بنایی، دروازه ورودی و مناره مسجد جامع تیمور در سمرقند(783-776) 13-''''''''نادا علیا مظهر العجائب‘‘، ثلث و کوفی تزئینی، درهای چوبی امامزاده ابراهیم، گالری نلسن، موزه اتکین(973-972) 14-''''''''علی‘‘، ثلث جلی و نستعلیق، پوشش مقبر شخص ناشناختهای اقتباس از کتاب: weN,dlroW milsuM eht fo strA eht ni yhpargillaC,hcleW 1979,noswaD."