چکیده:
ملاپریشان لرستانی شاعری توانا و از عرفای بزرگ نیمه دوم قرن هشتم هجری و از شاگردان و معاصران شیخرجب برسی است. وی آشنایی عمیقی با مفاهیم کلامی و فلسفی داشته و از دانش وسیعی در عرصه هستیشناختی عرفانی بهره میبرده است. کاربرد آیات، روایات، امثال، حکم و مصطلحات فلسفیعرفانی هم بیانگر احاطه او بر زبان و ادب عربی است و هم مبیّن شناخت ژرف او از این منابع. در این نوشتار، روایت عارفانه مبتنیبر مبانی قرآنیروایی ملاپریشان از واقعه عظیم معراج پیامبر(ص) را براساس اشعار مندرج در دیوان او باز میخوانیم و آن را با نگرش دیگر عرفای مسلمان مقایسه میکنیم. این پژوهش بهروش کتابخانهای و براساس تحلیل محتوا است. ملاپریشان نگرش شیعی خود از معراج را تبیین و ضمن تاویل موضوع، بر تقدم فضل حضرت رسول(ص)، تاکید کردهاست. وی از سنت ادب عرفانی فارسی تاثیر پذیرفته است.
Mollaparishan lorestani, was a powerful poet, and one of the great poets of second half of the eighth century Hejria and one of the students of Sheikh Rajab Borsi. He has the special knowledge of discourse and philosophical contexts and he has splendid understanding of mystical ascension. The usage of philosophical examples and signs shows that he has the complete proficiency in Arabic language and literature. In this research, we read the narrative of Mollaparishan about the prophit's ascension to heaven, which is based on his poems to compare with other viewpoints regarding its contents. Mollaparishan has a Shia viewpoint, he emphasizes the virtue of the Prophet, and the tradition of Persian mystical literature affected him.
خلاصه ماشینی:
مولوي دربارٔە زمان و مکان معراج معتقد است که پيامبر(ص ) يک سال قبل از هجرت ، از منزل ام هاني ، خواهر حضرت علي (ع )، يک شب به معراج رفت و اين معراج پيامبر جسماني و روحاني بود (نک : همايي، ۱۳۶۶: ۷۲۴تا۷۲۶).
) به نظر ميرسد ملاپريشان نيز همچون بسياري از عرفاي متقدم و شعراي پيش از عصر خود، مانند حکيم نظامي، عطار نيشابوري، اميرخسرو دهلوي و سلمان ساوجي مبدأ مکاني معراج را از خانۀ ام هاني تلقي کرده است .
چنانکه صاحب کشف المحجوب در بيان تطبيق جايگاه موسي(ع) و حضرت محمد(ص) براساس آيات شريفۀ «قال رب اشرح لي صدري » (طه ، ۲۵) و نيز «أ لم نشرح لک صدرک » (انشراح، ۱) ميگويد: موسي(ع) از خداوند استدعاي شرح صدر دارد؛ درحاليکه خداوند آن را بدون درخواست به پيامبر اسلام(ص) عطا ميکند (نک .
بيان اين نکته ضروري است که سيدحيدر آملي، از عرفاي شيعي قرن هشتم و از معاصران ملاپريشان، به خلاف او بر ممتنع نبودن معراج جسماني انبياي الهي تأکيد کرده است .
) به نظر ميرسد که ملاپريشان اعتقاد به معراج جسماني را ديدگاه جمهور تلقي کرده است ؛ اما او به خلاف عقيدٔە عموم مردمان عصر خويش و براساس دريافت شهودي خويش از آيات و اخبار نبوي، به معراج روحاني حضرت معتقد بوده است .
بنابراين ، خداوند براساس عادات معهود اعراب از مقام قرب پيامبر(ص) در شب معراج اين گونه تعبير ميکند.