چکیده:
خواجه شمسالدین محمد مشهور به حافظ شیرازی، یکی از شاعران بیبدیل ادب پارسی است، که اشعارش سالها ورد زبان عارف و عامی بوده و میتوان گفت شعر کمتر شاعر ایرانی بهوسعت اشعار حافظ در میان مردم رواج یافته است. حافظ در عرصة انتخاب و کاربرد واژهها و ترکیبهای خاص نیز، شاعری مبدع بوده و نه تنها برخی واژهها را در شعر خود در معنی خاصی بهکار برده؛ بلکه ترکیبهایی نیز ساخته است که حاصل ذهن پویا و خلاق اوست. با توجه به هنرمندی حافظ در ساختن و برساختن اینگونه ترکیبها، شاعران پسازوی نیز، گاه همان ترکیبهای خاص شعر خواجه را در اشعار خود بهکار بردهاند. شاعران کرد نیز از این نوع تأثیرپذیری بهدور نماندهاند. یکی از واژگان پر بسامد در شعر حافظ، واژة پیر و ترکیبهای خاص آن نظیر؛پیر خرابات، پیر مغان، پیر میخانه و پیر میکده است. در این مقاله، چگونگی کاربرد این واژه و برساختههای آن را در شعر شاعران کرد با شعر حافظ شیراز مقایسه شده است.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله، به چگونگی کاربرد واژة پیر و ترکیبهای آن همچون؛ پیر خرابات، پیر مغان، پیر میخانه و پیر میکده که در مجموع، 115 بار در شعر شاعران کرد همچون؛ «مستوره اردلان، طاهربگ جاف، احمد جزیری، صالح حریق، احمد حمدی و عبدالرحیم وفایی» بهکار برده شدهاند؛ نگاهی خواهیم داشت و آنها مورد بررسی قرار خواهیم داد (جدول شماره 1).
برای نمونه در بیت زیر میگوید؛ اگر در ره خاندان پیامبر(ص) با اخلاص قدم نهی، همت مولا علی(ع) همراه تو خواهد بود: حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان به صدق بدرقة رهت شود همت شحنة نجف (همان :201) خواجه در این بیت نیز از پیر و مراد خود که از او با لقب خضر پیخجسته یاد میکند، همت میطلبد: دریا و کوه در ره و من خسته و ضعیف ای خضر پیخجسته مدد کن به همتم (همان : 213) د) پیر در دیوان صالح حریق در دیوان حریق واژة پیر 16 بار بهکار رفته است (جدول ش 1).
شاعران کرد این پژوهش، در مجموع 6 بار پیر خرابات را بهشیوة حافظ و به همان معنی بهکار بردهاند (جدول ش 1)؛ همچون نمونههایی زیر: الف) پیر خرابات در شعر مستوره اردلان در دیوان مستوره، پیر خرابات یکبار بهکار رفته است (جدول ش 1): به کوی پیر خرابات یک دو جرعه کشیدم ز زهد خشک و ز تزویر شیخ شهر برستم (اردلان، 1390: 131) مستوره نیز مانند حافظ پیر خرابات را در مقابل شیخی که تزویر و ریا میکند، قرار داده است.
یعنی در دو بیت بالا و بیت زیر: پیر میخانه چه خوش گفت به دردیکش خویش که مگو حال دل سوخته با خامی چند (حافظ،1320: 124) در شعر شاعران کرد نمونة این مقاله نیز ترکیب پیر میخانه 17 بار بهکار رفته است (جدول ش 1).