چکیده:
نقش و زبان مطبوعات در ایران به طور کلی تحت تأثیر دو متغیر « قدرت سیاسی» و «جامعۀ مدنی» بوده است که خود متأثر از «فرهنگ سیاسی نخبگان» و «ساز وکارهای حل اختلاف در جامعۀ جدید» هستند. این چارچوب که قابل ارائه در مدلی توصیفی و تحلیلی است، برای مطالعۀ مطبوعات زنان در ادوار مختلف نیز میتواند به کار گرفته شود. نشریات زنان از نخستین دهۀ پس از مشروطیت تاکنون بخش مهم و تأثیرگذاری از بدنه تاریخ مطبوعات ایران را تشکیل دادهاند. این نقش را میتوان در طلیعۀ دهههای 20 و 30 که هر دو در فضایی از تضعیف استبداد و تقویت جامعۀ مدنی قرار گرفتهاند، مطالعه کرد. فرضیه این مقاله آن است که «قدرت جامعۀ مدنی» بیش از «عدم تمرکز قدرت سیاسی» بر توسعۀ مطبوعات زنان در ایران تأثیر دارد. این مقاله بر پایه همین فرضیه دو نشریه شاخص زنان را در طلیعۀ دو دهۀ 20 و 30 مورد مطالعه و تحلیل قرار داده است. نشریۀ «زن امروز» در اوایل دهۀ 20 و «حقوق زنان» در اوایل دهۀ 30 محصول دو موقعیت متفاوت از دورهای مبتنی بر پراکندگی قدرت سیاسیاند. در موقعیت نخست ضعف قدرت متمرکز سیاسی و در موقعیت دوم تلاش برای استقرار آزادیهای مدنی برجسته بودهاند. مقاله براساس تحلیل ثانوی برخی یافتهها از تحلیل محتوای این دو نشریه، تفاوتها و تمایزهای این دو را تحلیل میکند و بر پایۀ آن فرضیهای را برای مطالعۀ مطبوعات زنان در ایران مطرح میسازد.
خلاصه ماشینی:
"حقوق زنان از همین زاویه به طرح مسائل زنان ایرانی در فرایند رشد اجتماعی کل جامعه میپرداخت و میکوشید با روشی جدید و در خلال توصیف ترقیات زنان جوامع دیگر آنان را به گرفتن حقوق خود ترغیب کند، چنانکه در اولین شمارۀ این نشریه تحت عنوان «حق گرفتنی است» به نتایج جنبش زنان در اروپا که تمامی جوامع اروپایی را منتفع کرده است اشاره شده و آمده است که اروپاییان «جمیع معایب و نقایص جامعه را از بیکار ماندن نسوان دانسته و هیأت اجتماع را به بدن نیمه مفلوجی تشبیه کردند که از ناتوانی نیمی، نیم دیگر را بر خاک میکشاند و بر این عقیده واثق شدند که بهبودی حال خانمها و حصول حقوق آنها تنها راه ترقی نوع بشر است و یک صدا شدند که اگر خانمها حق از دست رفته و غصب شدۀ خود را بگیرند آن تن نیم مرده که بر خاک میخزد چون مرغی با دو بال قوی به آسمان موفقیت و آرزو پرواز خواهد کرد...
نتیجهگیری یافتههای کمی تحقیق انجام گرفته در باب نشریات زنان نیز نشان میدهد که در مقاطع متفاوت تاریخی موارد متفاوتی از میان مسائل زنان در معرض توجه نشریات ویژۀ زنان قرار میگیرند (پرسش اول تحقیق) و برجسته شدن مسائل و مشکلات زنان در این نشریات با شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه و گفتمانهای مسلط نیز نسبت دارد (پرسش دوم تحقیق)، در واقع چون سالهای آغازین دهۀ 20 با طرح مسئلۀ «آزادی» در برابر «اختناق»، همراه بوده است توجه به «حق زن در خانواده» در برابر «زن به عنوان جنس دوم»، «آموزش دختران» در برابر «خانهداری آنان»، و به طورکلی «استقلال و توانمندی زن در برابر انقیاد و ناتوانی او» هم برای زنانی که تجربۀ زندگی در فروپاشی قدرت مستبد سیاسی را آغاز کردهاند، اهمیت یافته بود، لذا اینگونه مسائل را میتوان در شمار اولویتهای موضوعی نشریۀ شاخص آن دوره یعنی «زن امروز» مشاهده کرد."