چکیده:
منظور از کانونیسازی، کانون دیدی است که در روایت شکل گرفته است و از آن منظر کـه ممکن است زمانی، مکانی، روانشناختی یا ایدئولوژیک باشد، افراد و وقایع داستانی مورد مشاهده و ارزیابی قرار میگیرند. در دل دلدادگی نیز در میان عناصر سازندة روایت ، کـانونیسـازی حـائز اهمیت است . مندنیپور به عنوان یک نویسندة رئالیست و مدرن به جـای تـک صـدایی، صـدای شخصیت های مختلف داستان را به گوش خواننده میرساند. در این رمان ، راوی دانـای کـل بـه سیلان ذهن های شخصیت های اصلی داستان رو میکند و با کانونیسـازی درونـی و بیرونـی بـه بیان احساسات و عقاید و توصیف زمان و مکان های مختلف داستان میپردازد. کـانونیسـازی از دیدگاه ژنت با جریان سیال ذهن شخصیت ها در این رمان ارتباط مستقیمی دارد. این مقالـه بـه بررسی کانون روایت در رمان دل دلدادگی بر اساس نظریه ژنت و رابطه آن با جریان سیال ذهن میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"در این راستا، چگونگی تغییر زاویۀ دید راوی از سوم شـخص بـه اول شخص و برعکس در این رمـان بـازنموده شـده و تبیـین گردیـده اسـت کـه چگونـه نویسـنده (مندنیپور) با به کارگیری روش جریان سیال ذهن ، از چشم انداز شخصیت ها، داستان را روایـت می کند و از این طریق به ارائۀ داستان های فرعی مختلف و گذشتۀ شخصیت هـای اصـلی رمـان می پردازد.
بـه بیان دیگر، «کانونیساز عاملی است که حوادث متن از منظر او دیده می شود و مانند یک لنز یـا صافی عمل می کند که خواننده از طریق آن بر روی رویدادها و شخصیت ها متمرکـز مـی شـود» (حسنی راد، ١٣٨٩: ٥٢)؛ «دو مفهوم بنیادی در بررسی کانون روایت ، عبارتنـد از عامـل کـانون (مشــاهده گــر) و مــورد کــانون (مــورد مشــاهده )» (مــارتین ، ١٣٨٢: ١١٠).
نویسندگان جریان سـیال ذهـن بـرای انعکـاس دقیـق ذهـن انسـان و چگونگی تطابق آن بـا زمـان در کـانون هـای دیـد مختلـف بـه انـواع شـگردها روی آورده انـد و «بازگشت ناگهانی به گذشته ، تغییر مداوم روایت بـین حـال و گذشـته و آینـده ، روایـت مـدتی طولانی از گذشته از دریچۀ لحظاتی محدود از حال ، جابجایی مداوم کانون روایت داستان میـان لایه های مختلف ذهن شخصیت و در نتیجه ، بین زمان بیرونی و زمان درونی یا زمـان سـاعت و زمان ذهن ، بهره گیری از تداعی های مکـرر کـه گذشـته و حـال را در هـم مـی آمیزنـد، کـاربرد نامتعارف زمان های افعال و ...
راوی در این رمان از کانونیسازی درونی بهره گرفته است و روایت را از دیدگاه شخصیت های متعدد کـانونیسـاز بـا بـه کـارگیری شیوة جریان سیال ذهن در اختیار خواننده قرار داده است و وقایع را از زاویۀ دید شخصیت هـا و محدود به آنها نقل کرده است ."