چکیده:
هدف این مقاله تبیین اندیشه های ملامتی و جوانمردانه سعدی و بازتاب ایـن اندیشـه هـا در غزلیات اوست . بر این مبنا، کوشش نگارنده بر این بوده است تا به این پرسش اصلی پاسخ دهـد که «آیا سعدی اساسا اهل ملامت و فتوت بوده است یا خیر؟» و پس از ایـن مقدمـه بـا بررسـی غزلیات وی به این نتیجه میتوان رسید که وی با توجه به فرضیات مطرح شده ، از سقایان زمان خود بوده است . برای پاسخگویی بـه ایـن پرسـش ، نخسـت مقایسـه ای مختصـر بـین دو آیـین
«فتوت » و «ملامت » صورت گرفت . سپس با تکیه بر اصول عام مربوط به این آیین هـا در کتـب معتبر و با استناد به شماری از غزلیات سعدی، کوشش شد دیدگاه های او در باب آیین های یـاد شده تشریح گردد. آنگاه با ارائه آماری از برخی واژه ها و اصطلاحات کلیدی مطرح در میان اهـل فتوت و ملامت در غزلیات شیخ اجل ، تلاش شد تا مستنداتی برای صحت برداشت نگارنده ارائـه گردد.
خلاصه ماشینی:
"از میان غزلیات سعدی که منبع اصلی ما در بررسی اندیشه های وی در پژوهش پیش روست ، در پی یافتن مدارکی هستیم تا بـه این پرسش پاسخ دهیم که «شیخ شیراز با آنکه بارها خود را مورد ملامت خلق نشان داده است و این ملامت را شیرین یافته ، باکی از آن نداشته ، آیا از اهل ملامت بوده اسـت یـا بـا توجـه بـه اشارات مکرر خود او به اصول اساسی اهل فتـوت در غزلیـات خـویش ، از اهـالی کـوی و بـرزن جوانمردان بوده است ؟» برای رسیدن به این هدف ، پس از اشاره به پیشـینۀ فتـوت و ملامـت و مقایسۀ آن دو با یکدیگر، به مسألۀ «سقا بودن سعدی » نیز توجه کرده ایم کـه شـفیعی کـدکنی سعی کرده است تا به اثبات آن بپردازد (ر.
البته بـا توجـه بـه دلایـل ارائـه شـده در ایـن پـژوهش ، می توان گفت که سعدی اهل فتوت و ملامت است ، اما تشخیص اینکه کدام یک در وی غالب تـر است ، کاری دشوار است و شاید شایسته تر آن باشد کـه بـا توجـه بـه شـناوری مرزهـای آن دو اصراری نداشته باشیم که وی را حتما پیرو یکی از آن دو بدانیم ، هرچند اگر وی را بیشـتر یـک جوانمرد بدانیم تا یک ملامتی ، به بیراهه نرفته ایم ( و این با در نظر گرفتن سایر آثـار وی اسـت که دکتر شفیعی کدکنی بدانها نیز توجه داشته است ؛ ر."