چکیده:
ادبیات تطبیقی در برخی کشورهای عربی همچون سوریه، لبنان، مراکش، کویت و
بحرین سابقه دارد، اما قدمت و گستردگی فعالیت هایی که در این حوزه در مصر صورت
گرفته بیشتر است. از همین رو، در این مقاله با نگاهی تاریخی و با تحلیل شرایط
اجتماعی و فرهنگی و ادبی به پیدایش و رشد ادبیات تطبیقی در مصر به عنوان نمونه ای
از کشورهای عربی می پردازیم تا به نگرشی کلی دربارة وضعیت ادبیات تطبیقی در
جوامع عرب دست یابیم. ادبیات مصر در عصر ممالیک و طی سه قرن سلطة حکومت
عثمانی به تحول و نو آوری فکری و ادبی و فرهنگی دست نیافت، این جرقه را حملة
ناپلئون به مصر روشن کرد. فرانسویان با آوردن صنعت چاپ، و تاسیس کتابخان هها و
مدارس و انجمن های علمی و ادبی، و ترجمة برخی آثار فرانسوی به عربی فرهنگ اروپا
و به خصوص فرانسه را به کشورهای عرب و مصر معرفی کردند. تا آن زمان، با آنکه بین
مصر و اروپا تعامل ادبی و فرهنگی وجود داشت، اما این ارتبا طها مستند و اصولی و
تعریف شده نبود. ادبیات تطبیقی در مصر به عنوان یک علم و رشتة جدید با تاثیرپذیری
مستقیم از مکتب فرانسوی در دهة 1950 با محمد غنیمی هلال آغاز می شود و سپس در
دهة 1980 پژوهشگرانی مثل سعید علوش و حسام الخطیب در آثار خود جهان عرب را
تا حدودی با مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی آشنا می کنند. علی رغم دشوار یها و
مشکلات حوزة ادبیات تطبیقی در جهان عرب، مثل ناآشنایی با اصول نظری و
تعریف ها، تلاش هایی با تکیه بر ادبیات ملی و جهانی در جهان عرب صورت می پذیرد.
خلاصه ماشینی:
از همین رو، در این مقاله با نگاهی تاریخی و با تحلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی و ادبی به پیدایش و رشد ادبیات تطبیقی در مصر به عنوان نمونه ای از کشورهای عربی می پردازیم تا به نگرشی کلی درباره وضعیت ادبیات تطبیقی در جوامع عرب دست یابیم .
فرانسویان با آوردن صنعت چاپ ، و تأسیس کتابخانه ها و مدارس و انجمن های علمی و ادبی ، و ترجمه برخی آثار فرانسوی به عربی فرهنگ اروپا و به خصوص فرانسه را به کشورهای عرب و مصر معرفی کردند.
ادبیات تطبیقی در مصر به عنوان یک علم و رشته جدید با تأثیرپذیری مستقیم از مکتب فرانسوی در دهه ١٩٥٠ با محمد غنیمی هلال آغاز می شود و سپس در دهه ١٩٨٠ پژوهشگرانی مثل سعید علوش و حسام الخطیب در آثار خود جهان عرب را تا حدودی با مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی آشنا می کنند.
آغاز ادبیات تطبیقی در مصر و روند تحول آن دهه ١٩٥٠ در تاریخ ادبیات تطبیقی در مصر نقطه عطفی به شمار می آید، زیرا در آنچه تا این زمان درباره ادبیات تطبیقی نوشته شده بود، یا ممکن بود در کتاب ها یا مقالات با عنوان «الادب المقارن » آمده باشد به قواعد و ویژگی های مکتب ادبیات تطبیقی که برای نخستین بار در فرانسه تأسیس شده بود، توجه نمی شد و تعریف مشخصی از آن ارائه نداده بودند، و بیشتر به ادبیات به طور کلی ، تاریخ ادبیات و نقد ادبی می پرداختند.
این انجمن ، علاوه بر چاپ برخی رساله ها و تک نگاشت ها در حوزه ادبیات تطبیقی و زبان شناسی ، نشریه ای ادواری به نام مقارنات منتشر می کند که شامل مقالات ارائه شده در همایش های داخلی به عربی یا یکی از زبان های خارجی است .