چکیده:
هفتپیکر نظامی از جمله داستانهای شگفتانگیز و پرماجرا است. موضوع آن سرگذشت زندگی بهرام گور، از زمان تولد تا پادشاهی و مرگ اوست.در مقاله حاضر، ابتدا قصه چهارم منظومه هفتپیکر (قصه گنبد سرخ) و سازههای قصهای آن براساس الگوی ولادیمیر پراپ مانند وضعیت آغازین قهرمان، شرارت و فریبکاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته آنگاه، از نظر فرم و عناصر داستانی شامل پیرنگ، زاویه دید، صحنهپردازی، زمان و مکان بررسی خواهد شد.نگارندگان برآنند که ضمن نمایاندن ساختار قصهای از طریق تجزیه آن به اجزای کوچکتر، تفکیک قهرمانان، کارکردها و کنشها، شخصیتها، سیالی و تحرک داستان، نشان دهند که داستان گنبد سرخ از پرتحرکترین و نمایشیترین داستانهای این مجموعه است و با حدود پانزده درصد تجمع کنشها در رده دوم داستانهای هفتپیکر قرار میگیرد. این داستان تا حدود زیادی ویژگیهای قصههای عامیانه را دارا است.
خلاصه ماشینی:
"در مقاله حاضر، ابتدا قصه چهارم منظومه هفتپیکر (قصه گنبد سرخ) و سازههای قصهای آن براساس الگوی ولادیمیر پراپ مانند وضعیت آغازین قهرمان، شرارت و فریبکاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته آنگاه، از نظر فرم و عناصر داستانی شامل پیرنگ، زاویه دید، صحنهپردازی، زمان و مکان بررسی خواهد شد.
نگارندگان برآنند که ضمن نمایاندن ساختار قصهای از طریق تجزیه آن به اجزای کوچکتر، تفکیک قهرمانان، کارکردها و کنشها، شخصیتها، سیالی و تحرک داستان، نشان دهند که داستان گنبد سرخ از پرتحرکترین و نمایشیترین داستانهای این مجموعه است و با حدود پانزده درصد تجمع کنشها در رده دوم داستانهای هفتپیکر قرار میگیرد.
روش کار پراپ بدینگونه بود که صد قصه از افسانههای روسی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و به این نتیجه رسید که افراد و شخصیتهای قصهها متفاوتند ولی کنش و کارکردهای آنها محدود و مشخص است.
خرق عادت در داستان روز سهشنبه، گنبد چهارم، اشراف و آگاهی دختر پادشاه از اسرار طلسم و در جادوگری است که گاه به عنوان اهرمی در دست قهرمان و گاه در دست شریر برای شکست دادن رقیب و یا رسیدن به هدف، مورد استفاده قرار میگیرد.
در داستان گنبد سرخ جوان قصه، شجاع و بیباک است و بدون توجه به خونهای جوانانی که جان خود را در این راه از دست دادند، در دل خطر میرود.
این عادت دیرینه نظامی است که هرگاه نگاهش به شیئی دلخواه میافتد، بدون توجه به اینکه آن شیء در عالم واقع و یا در متن داستان چه اهمیتی در محیط خود دارد و دارای چه ابعادی است، آن را با ابیات متعدد بزرگ جلوه میدهد» (حمیدیان، 1373: 78-79)."