چکیده:
در این پژوهش، بهقصد تحلیل نظام ساختاری و روایی در قصه "پریا"ی احمد شاملو کوشش کردهایم تا از طریق شناسایی حرکتها و خویشکاریهای قصه پریا، ابتدا نقشها و نقشویژههای قصه را برشماریم، سپس به نحوه چینش رویدادها، توالی خویشکاریها، ترکیب و جابهجایی خویشکاریها بپردازیم و میزان تأثیر هر حرکت را در روایت قصه بررسیکنیم تا آشکارشود که اولا ساختار قصه پریا از نه نقش و پنج نقشویژه سامان یافته است، ثانیا خویشکاریهای شخصیتهای آن، گاه فاقد توالی منطقی و زمانی هستند و به سبب بافت شعری قصه، گاه با جابهجایی و ترکیب چند خویشکاری روبهرو هستیم، ثالثا برخی از خویشکاریها به صورت گزارههای روایی مستقیم روایت شدهاند و برخی دیگر به صورت ضمنی از ساختار زبانی قصه یا به قرینه دیگر خویشکاریها قابل شناسایی هستند.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین ما در تحلیل متن قصه پریا نخست با توجه به نقش هر شخصیت در انجام خویشکاریها به شناسایی شخصیتهای حاضر در آن میپردازیم، سپس خویشکاریهای هر یک از آنها را شناسایی و تحلیل میکنیم تا نخست نشان دهیم که خویشکاریها بر پایه روابط علی و معلولیشان چگونه در نظام روایی، شناسایی میشوند؟ دیگر آنکه ترکیب و نحوه چینش خویشکاریها چگونه باعث سامانیافتن نظام روایی درقصه میگردد؟ همانطور که پراپ نیز گفتهاست، برایجداسازی خویشکاریها ابتدا باید آنها را تعریف کنیم.
به همین سبب پریها تغییر شکل میدهند تا شاید قهرمان را بفریبند اما قهرمان از تمام موانع و جادوها عبور میکند و مآلا قصه با خویشکاری پیروزی به پایان میرسد: وقتی دیدن ستاره به من اثر نداره/میبینم و حاشا میکنم، بازی رو تماشا میکنم / هاج و واج و منگ نمیشم، از جادو سنگ نمیشم / یکیش تنگ شراب شد / یکیش دریای آب شد / یکیش کوه شد و زق زد / تو آسمون تتق زد/شرابهرو سرکشیدم / پاشنهرو ورکشیدم / زدم به دریا ترشدم / از اون ورش به درشدم» (شاملو، 1381: 202-203).
اگر بخواهیم بهطور کلی و خلاصه نقشها و نقشویژههای قصه پریا را نشان دهیم، جدول زیر به دست میآید: جدول نقشها و نقشویژههای قصه پریا نقشویژهها نقشهاقهرماناعزامکنندهیاریگربخشندهشخص خبیث (شریر)راوی کنشگر++---مردم ده--+--غلامها--+--خورشید خانوم--+--بیبی--+--اسیران--+--عموزنجیرباف ----+بردهداران----+پریها---++ب) خویشکاریهای شخصیتهای پریا همانطورکه پراپ نیز اشاره کرده است برای جداسازی خویشکاریها باید آنها را تعریف کنیم."