چکیده:
در این نوشته قصد داریم کارکرد، انواع و جایگاه گفتوگو را در رمان آواز کشتگان بررسی کنیم. این رمان رئالیستی در ترسیم اوضاع سیاسی- اجتماعی عصر خود و مخلد کردن مشقتهای مبارزات سیاسی یک نسل اهمیت خاصی دارد. در این رمان، گفتوگو هم به عنوان یکی از مهمترین عناصر داستان و هم به عنوان یکی از سازههای ساختار رمان و هم به عنوان یکی از راههای خلق و معرفی شخصیتها نقش و کارکرد خاصی دارد. براهنی از انواع گفتوگوها و همچنین از انواع کارکردهای هر یک از انواع گفتوگوها فایده هنرمندانه گرفته و برای پیشبرد حوادث رمان و جلب توجه خواننده، آن را به کار گرفته است. گفتوگوها در اکثر موارد با خصایص، منش و سرشت شخصیتها متناسب و هماهنگ است و مخاطب از زبان شخصیت، به ذهن او پی میبرد. کارکرد گفتوگو در این رمان میتواند الگویی برای کارهای دیگر باشد.
خلاصه ماشینی:
"در این گفتوگو فراش به زبانی ساده، عامیانه و متناسب با سطح سواد و تحصیلات خود سخن میگوید و حتیبرخی از کلمات را چنان که شنیده است، تلفظ میکند اما برخی دیگر از جمله دکتر شریفی، شخصیتهای عمومی و کلی نیستند و چون پایگاه اجتماعی ویژهای دارند، طبعا شیوه سخن گفتن آنها، متفاوت از بقیه افراد است.
پس میتواند نقش بسزایی در معرفی ابعاد مختلف روانی، اخلاقی، شخصیتی و رفتاری اشخاص داشته باشد و اگر بسطی طبیعی و منطقی داشته باشد، میتواند نشانگر فضای باز سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باشد» (غلام، 1383: 35) اما این کارکرد در این اثر جایگاه چندانی ندارد زیرا نوع گفتار و افشاگریهای شریفیبر ضد رژیم که طرح این داستان را شکل داده، منجر به بروز پیامدهایی ناخوشایند برای وی شده است.
ب-2) گفتوگو و طرح داستان نخستین و اصلیترین حادثه این اثر که علتالعلل حوادث پی در پی و گوناگون برای شخصیت اصلی و سایر شخصیتها است، دستگیری شبانه دکتر شریفی در منزل خود اوست.
از همین روی وی در اکثر موارد با استفاده از تداعیهای آزاد و جا به جا کردن زمان روایت، میکوشد وضعیت و موقعیت خلقی و روحی شخصیت اصلی داستان را نسبت به آنچه از دنیای پیرامون خویش تعبیر میکند، به خواننده القا کند و هیجانات، التهابات درونی و ترسهای او را به صورت عینی و ملموس به نمایش بگذارد که در نهایت روان پریشان و ناآرام شریفی از درون به بیرون جاری میشود و همان رویدادها در عالم واقع، رخ میدهند و همه چیزهای بیرونی را تحتالشعاع قرار میدهند."