چکیده:
ارسال هدایای نقدی به آستان ائمة معصومین (علیهم السلام) در شهرهای نجف و کربلا از جملة رسوم فرهنگی مذهبی مهمی بود که نه تنها شیعیان هند بلکه پادشاهان و سلاطین آنها با اهداف و نیات عمدتا مذهبی و معنوی، انجام می دادند. موقوفه یـا تنخـواه اود (Awadh/Oudh) کـه بـه نـواب و پادشاهان اود/ اوده یا عوده، ایالتی در شمال هند منتسب بود، از سدة دوازده هجـری/هجـده مـیلادی بـا ارسال وجوهی توسط آصف الدوله جهت کمک به آبرسانی نجـف کـه در معـرض خشکـسالی قـرار گرفته بود، تعین تاریخی یافت . این موقوفه به تدریج در روند تحولات تاریخی ، دسـتخوش دگرگـونی شد به نحوی که از نیمة سدة نوزده میلادی، بریتانیا با توزیع آن در میان علمای کـربلا و نجـف از آن بـه عنوان ابزاری سیاسی در جهت منافع خود استفاده کرد. مسئلة اصلی پژوهش حاضر این است که موقوفة اود که یک پدیدة فرهنگی -مذهبی بود در چه مراحل تاریخی در نیمة سدة نوزده میلادی به یک ابزار سیاسی تبدیل شد؟ این پژوهش به روش تاریخی با استفاده از منابع کتابخانه ای و آرشیو اسناد و مدارک در ایران و بریتانیا انجام شده است .
خلاصه ماشینی:
این موقوفه به تدریج در روند تحولات تاریخی ، دسـتخوش دگرگـونی شد به نحوی که از نیمة سدة نوزده میلادی، بریتانیا با توزیع آن در میان علمای کـربلا و نجـف از آن بـه عنوان ابزاری سیاسی در جهت منافع خود استفاده کرد.
با توجه به اثرات احتمالی سیاسی این وجوهات بود که با پشتیبانی وزارت خارجة بریتانیا در امور هند، در نامه ای به دولت هند عنوان کرد: «به دلیل خصومت میان شیعه و سنی و آزردگی شدید شیعیان از عثمانی که مخصوصا پس از کشتار کربلا در ١٨٤٣ بالا گرفته ، او از این هراس دارد که با به جریان افتادن چنین مبلغ زیادی به ________________________________________________________________ ١ محمد تنکابنی (١٣٨٣)، قصص العلما، به کوشش محدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی ، تهران: انتـشارات علمـی و فرهنگـی ، ص ١١.
8 from Rawlinson to the secretary of the ← دالهوزی با این طرح مخالفت کرد و بیان داشت که «بریتانیا حق ندارد بر مواجبی که در وصیت نامه به علما تعلق گرفته است کنترلی داشته باشد»١ اما کمی بعد با تغییر جهت سیاسـی بریتانیـا در منطقه ، دولت هند تحت فشار وزارت امور هند، روابط بریتانیا- عثمانی را بـر سـایر ملاحظـات 2 ارجح دانست و در اکتبر ١٨٥٢م / ١٢٦٨ ه.
٣. کمپانی هند شرقی و توزیع موقوفة اود ارسال هدایای نقدی هنگفت به عتبات از سوی سلاطین اود که عمدتا توسط نمایندگان کمپانی در بغداد به دست علمای عراق می رسید، چند سال قبل از به جریان افتادن وصیت نامة همسران شـاه و اضافه شدن مستمری دائمی آنان به مبالغ قبلی ، توجة بریتانیا را به مداخله یا نظارت در توزیـع بـه خود معطوف کرده بود.