چکیده:
در این مقاله ضمن آشنایی با ابن بطوطه و سفرنامه اش، بـه جلـوههـایی از زنـدگانی اجتماعی شیعیان در نیمة اول قرن هشتم هجری با تکیه بر سفرنامة ابن بطوطه پرداخته شـده است . انتخاب سفرنامة ابن بطوطه از این رو است که سفرنامه ها منبع مناسبی برای مطالعـه و تحقیق پیرامون تاریخ اجتماعی هستند؛ زیرا حاصل تماس مـستقیم نویـسنده بـا تـودة مـردم است . دربارة تاریخ اجتماعی شیعیان در نیمة اول قرن هشتم هجری، مباحثی چون مهم تـرین مراکز سکونت شیعیان، آداب و رسوم شیعیان در شهرهای مذهبی و زیـارتی مـشهد، کـربلا، حله ، کوفه و نجف ، مزارات و اماکن متبرکة شیعی ، اوضاع سادات و منصب نقیب الاشراف و جلوههایی از فقه و اعتقادات شیعی در آن دوران مهم تـرین موضـوعاتی اسـت کـه سـفرنامة ابن بطوطه پیش روی ما قرار می دهد. لازم به ذکر است مراد از شـیعیان در ایـن مقالـه تنهـا شیعیان دوازده امامی است و فرق دیگر مانند زیدیه و اسماعیلیه و یا غالیان منتسب به شـیعه مانند نصیریه را شامل نمی شود.
خلاصه ماشینی:
دربارة تاريخ اجتماعي شيعيان در نيمة اول قرن هشتم هجري، مباحثي چون مهم تـرين مراکز سکونت شيعيان، آداب و رسوم شيعيان در شهرهاي مذهبي و زيـارتي مـشهد، کـربلا، حله ، کوفه و نجف ، مزارات و اماکن متبرکة شيعي ، اوضاع سادات و منصب نقيب الاشراف و جلوههايي از فقه و اعتقادات شيعي در آن دوران مهم تـرين موضـوعاتي اسـت کـه سـفرنامة ابن بطوطه پيش روي ما قرار مي دهد.
دربارة تاريخ اجتماعي شيعيان نيز مباحثي چون مهم ترين مراکز سکونت شيعيان ، آداب و رسوم شيعيان در شهرهاي مذهبي و زيارتي مشهد، کربلا، حله ، کوفه و نجف ، مزارات و اماکن متبرکة شيعي ، اوضاع سادات و منصب نقيب الاشراف و جلوه هايي از فقه و اعتقادات شيعي در آن دوران مهم ترين موضوعاتي است که سفرنامة ابن بطوطه پيش روي ما قرار مي دهد.
چون مردم بصره مذهب سنت و جماعت دارند ايـن عمـل مـن در آن شهر خطري نمي توانست داشت ليکن اگر کسي چنين کاري را در مشهد علي (نجـف ) يا مشهد حسين (کربلا) يا در حله و بحـرين و قـم و کاشـان و سـاوه و آوه ٧ و طـوس انجام دهد جان خود را در معرض هلاک انداخته است زيرا اهالي شهرهاي مزبور شيعه مذهب و از غلاة مي باشند (ابن بطوطه ، ١٣٦١: ١٩٧).
٣- سيماي برخي از شهرهاي شيعي در نيمه اول قرن هشتم هجري شهرهايي که در اين بخش به آن ها اشاره خواهيم کرد همگي از مراکز شيعيان دوازده امامي بوده و ابن بطوطه به آن ها مسافرت کرده و اطلاعات مفيد و بعضا منحصر به فردي از اوضاع اجتماعي و فرهنگي شيعيان در نيمة اول قرن هشتم هجـري ارائـه کـرده اسـت .