چکیده:
ماهیت مفهوم دولت از منظر قرآن دربرگیرنده دو عنصر «امر و حکم» و «فرمانبری و پذیرش» بوده و از ارتباط آن دو با عنوان «عهد» و «میثاق»ی که بین انسان و خداوند وجود دارد یاد می شود. با این مبنا که پذیرش انسان و اراده او برای قبول «حکم» خداوند شرط لازم تحقق دولت و جامعه است؛ قرآن برای جوامع انسانی میثاق هایی را ذکر می کند که مبنای اطاعت انسان ها از خداوند، پیامبران و اولی الامر در حوزه فردی و اجتماعی است. نگارندگان در این مقاله تلاش می کنند تا ضمن بررسی مفاهیم مرتبط با ماهیت دولت، عهده داران و نحوه ظهور آن، الگوی دولت در جامعه اسلامی را با رویکرد قرآنی طراحی کرده و در نهایت آن را پیش روی حکومت مداران قرار داده تا زمینه را برای تشکیل دولت اسلامی محقق سازند.
خلاصه ماشینی:
آیاتی از قرآن دربارٔە فرمانبری نسبت به فرمانروای هـستی وجـود دارد که لزوم تبعیت از امر خدا را که به شکل شـریعت قـرار داده شـده اسـت ، متـذکر می شود: )ثمجعلناک عشریعة من ١لأمرفاتبعهاولاتبع أهو١ء ١لذین لایعلمون ( (جاثیه / ١٨) و از یک أن سو با تسمیۀ این مجموعه اوامر به «صراط مستقیم » به پیروی از آن «امر» می شود: )و هذ١صر١طی م-ستقمف-اتبعوه ( (انعـام / ١۵٣) و از سـوی دیگـر خـود ایـن «پیـروی » نیـز صـراط مستقیم نامیده می شـود: )و١تبع-ون ه-ذ١ص-ر١ط م-ستقیم( (زخـرف / ۶١)، بـدین خـاطر تبعیـت و پیروی از تمام آنچه از جانب فرمانروای هستی نازل شده است فرض می گردد: )١تبعو١م-ا أتزل إلیکم من ربکولاتبعو١من دوت-ه أولی-اء( (اعـراف / ٣)؛ )وه-ذ١کت-اب أتزلن-اه مب-ارک ف-اتبعوه ( (انعـام / ١۵۵ ) و این دستور به پیروی همراه با بیم دادن به سرپیچی از آن می باشـد: )و١تبع-و١أح-سن ماأتزل إلیکم من ربکمن قبل أ یأتکم ١لعذ١ب بغتة ( (زمـر/ ۵۵) و پیـامبران کـسانی هـستند کـه صرفا فرمان های الهی را پیروی می نمایند و نسبت به سرپیچی از آن بیم مـی دهنـد: )إن ٩٣ أتبع إلامایحی إلی وماأتاإلاتذیرمبین ( (احقاف / ٩) و به استقامت و پایداری بـر انجـام آنچـه بـه آن ها امر شده است خوانده شده و از پیروی کردن از غیر دستورات الهی نهی شده اند.
چنان که در آیه ملاحظه می شود چون ابراهیم پس از گذراندن امتحان هـای مختلـف از سوی خداوند به وی مسئولیت اطاعـت داده مـی شـود و او ایـن مقـام را بـرای فرزنـدان خویش نیز طلب می کند خداوند پیشوایی و امامت را به عنوان عهد خود معرفی می کند که ستم کاران نمی توانند عهده دار آن شوند و امام در زبان عربی به معنـای کـسی اسـت که به وی اقتدا شده است (راغب اصفهانی ، ١٣۶٢: ٢٠) و یا امام جامعه به معنای کـسی کـه به وی اقتدا می نمایند و در رأس گروه قرار دارد تعریف شده است (ابن منظور، ١۴٠۵: ١٢).