چکیده:
دهه چهل شمسی حایز اهمیت به سزایی است چرا که مفهوم غرب زدگی برای اول بار وارد ادبیات
سیاسی جامعه روشنفکری گردید. اگرچه فردید و آل احمد به عنوان شارحان مفهوم غرب زدگی نامبردار
شده اند اما، برخلاف تصوری که وجود دارد، تلقی و برداشت هر یک از این مفهوم بسیار متفاوت از
دیگری بود. این نوشتار در پی پاسخگویی به این سوال است که تفاوت آل احمد و فردید در طرح و
تدوین مفهوم غرب زدگی چه بود و هر یک چه مرادی از این مفهوم داشتند. فرضیه مقاله نیز از این قرار
است که مراد فردید از غرب زدگی بیشتر ناظر به وجه انتولوژیک آن بود در حالی که آل احمد-
نادانسته- بر وجه هویتی آن تاکید داشته است. به عبارتی، در حالی که به زعم فردید غرب و شرق
دهه چهل شمسی حایز اهمیت به سزایی است چرا که مفهوم غرب زدگی برای اول بار وارد ادبیات
سیاسی جامعه روشنفکری گردید. اگرچه فردید و آل احمد به عنوان شارحان مفهوم غرب زدگی نامبردار
شده اند اما، برخلاف تصوری که وجود دارد، تلقی و برداشت هر یک از این مفهوم بسیار متفاوت از
دیگری بود. این نوشتار در پی پاسخگویی به این سوال است که تفاوت آل احمد و فردید در طرح و
تدوین مفهوم غرب زدگی چه بود و هر یک چه مرادی از این مفهوم داشتند. فرضیه مقاله نیز از این قرار
است که مراد فردید از غرب زدگی بیشتر ناظر به وجه انتولوژیک آن بود در حالی که آل احمد-
نادانسته- بر وجه هویتی آن تاکید داشته است. به عبارتی، در حالی که به زعم فردید غرب و شرق
مفاهیمی اونتولوژیک هستند که بر دو گونه فهم از وجود فی نفسه اشاره دارند از نگاه آل احمد تعارض
غرب و شرق نه جنبه هستی شناختی که صرفا امری مربوط به هویت تاریخی بوده است.
خلاصه ماشینی:
در این نوشتار سعی می شود با خوانش آرای این دو متفکر این تفاوت هـا مـورد بررسی و تبیین قرار گیرد تا درک روشن تری از مفهوم غرب زدگی که زمانی ادبیات روشنفکری ایران را ◊ ١٦٠ فصلنامه تخصصی علوم سیاسی / شماره هجدهم / بهار١٣٩١ تحت سلطه خود داشت حاصل آید.
با چشم پوشی از طرز لحن گفتاری او، می توان گفت فردید مردی انقلابـی ، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی / شماره هجدهم / بهار١٣٩١ ١٦١ ◊ ناآرام و به قول خود چپ گراست چرا که او به پیشرفت تاریخ و ظهور و تجلی یکی از اسـماء الله در هـر یک از برهه های آن باوری عجیب دارد.
فردید از سنت آلمانی و آموزگار معاصـرش هایـدگر توجـه بـه ریشه شناسی کلمات و معانی آن ها در کاربردهای کهـن را آموختـه بـود و از سـنت اسـلامی و آموزگـار کهنش هایدگر فراگرفته بود که اولا اسماء را خداوند به آدمیان آموخته اسـت و ثانیـا اسـماءالله اهمیتـی ◊ ١٦٢ فصلنامه تخصصی علوم سیاسی / شماره هجدهم / بهار١٣٩١ خاص دارند و عالم چیزی جیز تجلی آن ها نیـست .
آل احمد ایده کتـاب غـرب زدگـی خـود را از 1- Einführung in die Metaphysik فصلنامه تخصصی علوم سیاسی / شماره هجدهم / بهار١٣٩١ ١٦٣ ◊ فردید می گیرد هرچند فردید معتقد بود که آل احمد این اصطلاح برساخته ی او را درنیافتـه اسـت .
(٥١) بـه عبـارت دیگـر مشکل فردید با غرب مشکلی هستی شناختی است به باور فردید شرق چنان تحت نفوذ اندیـشه غربـی قرار گرفته که دیگر نمی توان دم از شرق زد چرا که اصولا شرقی وجود ندارد و آنچه هست تنها غـرب و فصلنامه تخصصی علوم سیاسی / شماره هجدهم / بهار١٣٩١ ١٧٣ ◊ متافیزیک غربی است .