چکیده:
برخی از مورخان در نگاشتن تاریخ انقـلاب مشـروطه ، تنهـا بـه چنـد شهر بسنده کرده اند و نقش مناطق و شهرهای دیگر در این انقلاب را نادیده گرفته اند. یکـی از منـاطقی کـه نقـش سـازنده اش در انقـلاب مشروطه فرامـوش شـده اسـت ، خراسـان و مرکـز آن ، مشـهد اسـت . برخی گمان میکنند به دلیل جو مذهبی حاکم بر مشهد، مـردم شـهر در مشــروطه جایگــاهی نداشــتند و حتــی در برابــر آن ایســتادگی کرده اند. در این مقاله با تکیه بر منابع دست اول ، نشان مـیدهـیم کـه بر خلاف این برداشت رایـج ، مـردم مشـهد نقشـی درخـور توجـه در انقلاب مشروطه داشتند و نه تنها نظاره گر منفعل انقلاب نبودند، بلکـه مبــارزات آن هــا در دوران قبــل از مشــروطه زمینــه ســاز برخــی از حرکت ها و مبارزاتی بود که به انقلاب مشروطه منجر شـد. همچنـین در این مقاله در پی آزمون این فرضیه هستیم که مبارزات مشهد پـس از پیــروزی انقــلاب (١٩٠٧- ١٩١٢) و مقاومــت در برابــر اســتبداد و حامی خارجی آن ، موجـب هـراس روسـیه ، بـازیگر برجسـته ی نظـام جهانی، از ادامه ی آشوب هـا و کشـیده شـدن دامنـه ی اعتراضـات بـه شهرهای دیگر شد. به این ترتیب روس ها پـس از سـرکوب تهـران و تبریز، به سرکوب مشروطه در مشهد و شکسـتن تقـدس بارگـاه امـام رضا (ع ) پرداختند تا بقایای مشروطه خواهان را دچار ترس و وحشت کنند و به جنبش مشروطه خواهی ایرانیان پایان دهند.
خلاصه ماشینی:
مشروطیت در مشهد: زمینه ها، فرایندها و سیاست های روسیه 1 حمید احمدی 2 ملیحه خوش بین تاریخ دریافت : ٩١/١١/١٥ تاریخ تصویب : ٩٢/١١/٦ چکیده برخی از مورخان در نگاشتن تاریخ انقـلاب مشـروطه ، تنهـا بـه چنـد شهر بسنده کرده اند و نقش مناطق و شهرهای دیگر در این انقلاب را نادیده گرفته اند.
این پژوهش را بـه روش تـاریخی انجـام مـی دهـیم و بـا اسـتفاده از اسـناد، روزنامـه هـا و کتاب های تاریخی دوره ی مشروطه ، اوضاع شهر مشهد و فعالیت های مشـروطه خواهـان ایـن ١.
با اینکه نقش مشهد در پژوهش های مشروطه شناسی فرامـوش شـده اسـت ، در برخـی از مهــم تــرین آثــار بــاقی مانــده از دوره ی مشــروطه ، ماننــد تــاریخ بیــداری ایرانیــان نوشــته ی ناظم الاسلام کرمـانی ، بـا اشـاره بـه حـوادث و آشـوب هـای مشـهد، ایـن شـهر دارای نقـش الهـام بخـش و پیشـروانه در انقـلاب مشـروطه معرفـی شـده اسـت .
غلامرضا جلالی در مقاله ی «سرنوشـت سـه رویکـرد سیاسـی علمـا نسـبت بـه انقـلاب یکی از دلایل این بی توجهی ، اندک بودن منابع مرتبط باقی مانده از دوره ی مشـروطه اسـت مشروطه » که در کتاب روحانیت و مشروطه به کوشش جمعی از نویسندگان حوزه به چـاپ که پژوهش دربـاره ی مشـروطه ی خراسـان را دشـوار مـی کنـد.
همچنین انجمن ایـالتی خراسـان ، در برابـر شـورش هـای مخالفـان مشـروطه در تهـران و یکی از فعالیت های انجمن ایالتی خراسان در این دوره این بود که تلگرافی بـا مضـمون زیـر ایالات دیگر ایران اعتراض کرد و شیخ فضـل الله نـوری را مقصـر شـورش هـا دانسـت .